Van alle hoofdbrekende dossiers waar we als gemeenten mee te maken krijgen, is er één onderwerp dat aan veel dossiers ten grondslag ligt en onder dreigt te sneeuwen: digitale veiligheid. Daarom pleit ik voor structurele en brede aandacht voor digitale veiligheid. Oók op lokaal niveau. Want naast dat de gemeentelijke organisatie zelf weerbaar moet zijn tegen digitale dreigingen, is het voorbereiden op digitale crises én het versterken van weerbaarheid van onze inwoners en ondernemers een belangrijke taak.

De oorlog heeft ook op andere vlakken grote gevolgen voor gemeenten

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne neemt het aantal digitale aanvallen op gemeenten toe. We zien dat er vaker wordt gemorreld aan de digitale voor- en achterdeur van gemeenten. Dit bevestigt het dreigingsbeeld dat de Informatiebeveiligingsdienst (IBD) van de VNG heeft uitgebracht. Niet alleen neemt het aantal hacks toe. Ook de gevolgen zijn ingrijpend en de kosten stijgen snel. Denk aan extra investeringen die gedaan moeten worden in ICT, om de systemen weer te herstellen en te beveiligen. De oorlog heeft ook op andere vlakken grote gevolgen voor gemeenten. Bijvoorbeeld bij het uitkeren van leefgeld en de coördinatie van opvang. De druk loopt op.

Convenant
Eind 2022 sloten gemeenten en het rijk het convenant digitale veiligheid. Hierin is afgesproken om samen te werken aan de doelen van de Nederlandse Cybersecuritystrategie (NLCS) én aan de uitdagingen van digitale veiligheid op lokaal niveau. We kijken hierbij naar de vertaling van het fysieke naar het digitale veiligheidsstelsel en hoe taken en verantwoordelijkheden zich in deze domeinen tot elkaar verhouden (wie doet wat). Tweede punt is het situationele beeld: de informatiepositie van gemeenten voor de digitale veiligheid van hun eigen organisatie én van maatschappelijke relevante organisaties, inwoners en ondernemers. En tot slot natuurlijk structurele financiering voor digitale veiligheid op lokaal niveau.    

Digitale veiligheid is niet alleen een burgemeestersaangelegenheid

Cyberoefeningen
We zien dat de belangenbehartiging door de VNG richting ministeries zich steeds beter ontwikkelt. Tegelijkertijd zijn er zaken die gemeenten zelf (al) kunnen oppakken. Door digitale veiligheid op te nemen in het Integrale veiligheidsbeleid of door cyberoefeningen te doen. Ik merk bij bestuurders een behoefte aan kennisdeling. Daarom organiseert de VNG bestuurlijke gesprekken voor gemeenten waarin bestuurders en ambtelijk experts ervaringen uitwisselen. Ik treed regelmatig op als voorzitter van deze gesprekken en hoor dan verhalen uit eerste hand. Ervaringen, bijvoorbeeld over het omgaan met hacks, zijn nodig om elkaar te versterken en de breedte van het onderwerp en de mogelijke maatschappelijke impact te kunnen overzien. Vanuit mijn gemeente heb ik een voorbeeld gedeeld over het door ‘externen’ laten inbreken in onze systemen. Investeringen in dubbele authenticatie en trainen van ambtenaren waren daarna het resultaat, waarvoor de raad budget vrijmaakte.   

Zelf heb ik geleerd dat digitale veiligheid niet alleen een burgemeestersaangelegenheid is. Ook wethouders voelen zich verantwoordelijk en zijn dat ook. Eigenlijk heeft iedere gemeentemedewerker hiermee te maken. Het gaat namelijk ook over privacyborging bij persoonsgegevens of signaleren van fraude bij uitkeringen. Daarom pleit ik voor structurele aandacht voor digitale veiligheid, zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau. Blijf elkaar opzoeken. Al hebben we grote zorgen, structurele aandacht voor de breedte van digitale veiligheid is nodig. Voor ons én alle inwoners.