Burgers lopen niet over van vertrouwen in het werk van de overheid. Crises hebben de reputatie van het rijk geschaad. ‘Maar ook die van gemeenten, want mensen maken vaak geen onderscheid tussen de verschillende bestuurslagen,’ zegt Nard Elfers. Hij is adviseur WOZ bij de Belastingsamenwerking Oost-Brabant (BSOB). ‘Onze WOZ-taxateurs merken dat vaak in hun contacten met inwoners.’

Op de uitvoering door andere overheden hebben gemeenten weinig invloed. Maar ze kunnen zelf veel doen om het vertrouwen in de overheid terug te krijgen. Dat gegeven staat centraal tijdens de VNG Belastingconferentie op 21 en 22 maart in Arnhem. Op de conferentie, die als motto Vertrouwen in uitvoering heeft, is onder meer aandacht voor het gebruik van een fototool en van de voormelding bij de WOZ-waardering.

BSOB, waarin negen gemeenten en een waterschap samenwerken, begon drie jaar geleden met die fototool. Met het instrument willen ze een beter beeld krijgen van de inpandige staat van woningen. Elfers: ‘Gegevens over de binnenkant van een object kunnen verouderd zijn of ontbreken, bijvoorbeeld omdat iemand net gerenoveerd heeft.’ Zonder juiste en actuele gegevens is het moeilijk om tot een eerlijke WOZ-waardering te komen.

Na het proefdraaien in 2020 zetten de Oost-Brabantse gemeenten de fototool eind vorig jaar breder in. Bezitters van een vrijstaande woning werd per brief verzocht informatie te leveren. Daarbij werd ook de mogelijkheid geboden om foto’s te maken van de leefruimten in hun woning. Door het scannen van een QR-code in de brief werd stapsgewijs uit­gelegd welke elementen in het huis belangrijk zijn om te fotograferen. Daarnaast kregen zij ­vragen over de onderhoudsstaat van hun woning.

Kwaliteit
De fototool is bedoeld om het vertrouwen te vergroten in de uitvoering van de WOZ. Elfers: ‘We laten zien dat we voor kwaliteit van de waardering gaan. Bovendien betrekken we de burger bij de waardebepaling.’ Het resultaat mag er zijn: bijna de helft van degenen die de tool kregen aangeboden, reageerde; zeventig procent van hen stuurde foto’s in. ‘Die respons is hoger dan bij de toezending van formulieren waarin we vragen naar gegevens over de binnenzijde van de woning.’

We proberen transparant te zijn, en dat lijkt te werken

De weerstand tegen het leveren van foto’s van de binnenkant van de woning valt dus mee. Althans in Oost-Brabant; de fotoprocedure werd in Enschede geschrapt omdat inwoners zich zorgen maakten over hun privacy. Ten onrechte, vindt Elfers. Zo is er geen verplichting om foto’s in te sturen. Wanneer inwoners wel foto’s leveren, komen die in hetzelfde beveiligde systeem terecht als foto’s die een taxateur maakt. De foto’s worden niet met derden gedeeld en alleen gebruikt ter bepaling van de WOZ-waarde. Ongeveer honderd andere gemeenten gebruiken de fototool inmiddels, zij het in de bezwaarfase van de WOZ.

Het relatieve vertrouwen in de fototool danken de BSOB-gemeenten onder meer aan hun communicatiestrategie. Zo hebben zij een communicatieadviseur die bewoners informeert over de procedure van de tool. Hun vragen en opmerkingen verwerken zij weer in hun communicatiemateriaal. ‘We proberen transparant te zijn, en dat lijkt te werken.’

Voormelding
Meer vertrouwen in de WOZ-waardering leidt op den duur tot minder bezwaren. Die overtuiging leidde ruim tien jaar geleden onder meer tot de eerste voormelding WOZ in het land. Rodney Frederiks, destijds projectleider bij de gemeente Tilburg, stond mede aan de wieg van de voormelding. Tilburg was één van de gemeenten die experimenteerden met het instrument. Gegevens die worden gebruikt voor de bepaling van de WOZ krijgen burgers eerst te zien. Kloppen ze niet, dan kunnen zij die aanpassen  voordat een gemeente de gegevens daadwerkelijk gebruikt. ‘Het doel destijds was als overheid transparant te zijn en vertrouwen uit te stralen.’

De voormelding is inmiddels praktijk in veel gemeenten. Zo ook in Amsterdam, waar Frederiks negen jaar geleden in dienst trad als afdelingsmanager bij Belastingen. Ook daar introduceerde hij de voormelding. ‘Zestig tot tachtig procent van de huizenbezitters maakt er gebruik van. Daar zijn we erg tevreden over.’

Dat resultaat kreeg Amsterdam niet voor niets. Duidelijke en goed getimede informatie moest de inwoners verleiden tot de voormelding. Indien nodig stuurde de gemeente een herinneringsbrief. ‘We gaan omzichtig te werk, want vertrouwen komt te voet en gaat te paard.’ Het principe van het voormelden is volgens Frederiks toepasbaar bij alle gemeentelijke belastingen. Amsterdam gebruikt de voormelding nu ook al bij de reclamebelasting. ‘De voormelding scheelt ons een hoop tijd en kosten en wekt vertrouwen bij burgers en ondernemers.’

Inzetten op transparantie en duidelijkheid werkt, blijkt uit de Amsterdamse praktijk. Frederiks: ‘Het vertrouwen in ons als gemeente stijgt erdoor.’ En het vormt één van de troeven van gemeenten om het wantrouwen tegen de overheid terug te dringen.