De altijd lage opkomst bij zogenaamde 'tweede orde­-verkiezingen' was ook weer zichtbaar bij het stemmen voor het Europees Parlement. Meer dan de helft van de kiesgerechtigden bleef thuis. De opkomst van 46 procent was ook ruim 31 procentpunt lager dan bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen. Het kan nog erger. In sommige landen ging maar 20 procent naar de stembus. Terwijl er een oorlog woedt op het Europese continent en autoritaire regimes en populistische leiders overal in Europa voet aan de grond krijgen, lijken grote groepen mensen weinig geïnteresseerd in democratische processen. Vooral de jongere generaties interesseren zich niet voor ‘de polletiek’.
Ik hoef u niets uit te leggen. Ook in uw gemeente blijven veel kiezers thuis. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen was in 2022 net boven de 50 procent, waardoor velen van u zich waarschijnlijk achter de oren krabben of uw machtsuitoefening wel democratisch gelegitimeerd is. 
En terecht. Terwijl het SCP stelt dat Nederlanders de democratie en ‘haar waarden’ nog steeds steunen, zien we in de dagelijkse werking van de democratie een totaal ander beeld. Veel landgenoten zien liever een sterke leider aan de macht, ‘die oppositie, parlement, rechter of wet zo nodig op een zijspoor zet’, zo stelt het SCP. 

Ook in uw stad of dorp staat een populistische ‘sterke leider’ klaar om de democratie verder te ondermijnen

Veel mensen zeggen wel de rechtsstaat en democratie te steunen, maar hebben weinig vertrouwen in de belangrijkste instituties van de democratie. Politieke partijen worden uitgekotst, en er is groot wantrouwen versus raadsleden, gemeenteraden en de ambtenarij. Burgers zeggen voor het gelijkheidsprincipe te zijn, maar koesteren zeer negatieve gevoelens ten aanzien van specifieke groepen in onze samenleving, vaak minderheden en kwetsbaren. ‘Sommige mensen verdienen geen gelijke behandeling’, is het sentiment. Voor veel mensen is democratie van de tweede orde, het slachtofferschap staat op plaats één.
Veel Nederlanders voelen dat ‘mensen zoals ik’ niet meer worden gezien, niet worden gerespecteerd en dat de instituties en het beleid in hun nadeel werken en hun leven ondermijnen. Hen bekruipt het gevoel dat we weinig meer met elkaar delen in waarden en normen, men voelt zich weinig geborgen en eerder slachtoffer dan actieve deelnemer. Ze hebben deels gelijk, veel voorzieningen zijn wegbezuinigd of zo ver afgepeld dat het onmogelijk is goed te functioneren. Het rijk laat veel sociale problemen afdalen naar gemeenten, zonder de financiële middelen erbij te leveren om ze op te lossen. 
U mag in uw gemeente de democratie redden, maar burgers en het nieuwe ultrarechtse kabinet gaan u niet helpen. Ook in uw stad of dorp staat een populistische ‘sterke leider’ klaar om de democratie verder te ondermijnen.