De bouw moet minder stikstof uitstoten door 'modulair, energieneutraal, circulair en natuurinclusief' te bouwen, stelt de commissie-Remkes die voorstellen deed om uit de stikstofcrisis te komen. Remkes maakt met de aanbevelingen duidelijk dat het bij duurzaam bouwen om meer gaat dan energiebesparing en minder uitstoot. Het respect voor de mens en het milieu hoort voorop te staan. Dat komt tot uiting in het gebruik van duurzame bouwmaterialen. Die zorgen niet alleen voor een gezond binnenmilieu, maar zijn ook herbruikbaar. Bij de realisatie van 
bouwplannen wordt ook nog eens zo veel mogelijk gebruikgemaakt van elektrische bouwmachines.

Ecologisch
Dat duurzaam, ecologisch en biobased bouwen mogelijk is, bewijst het Nijmeegse Eco+Bouw. Dit groene bouwbedrijf houdt zich onder meer bezig met de bouw van Ecodorp Boekel. Bij elk aspect van de gebruikte materialen en bouwactiviteiten wordt rekening gehouden met de eventuele gevolgen voor de natuurlijke omgeving.
‘Wij streven er al ruim zeven jaar naar zo groen mogelijk te bouwen’, zegt directeur Patrick Schreven. ‘Onze manier van bouwen biedt een oplossing voor diverse wereldwijde vraagstukken. In Nederland kwamen daar recent nog eens de stikstof- en de PFAS-problematiek bij.’ 
De oplossing ligt volgens Schreven in de natuur en in het gebruik van producten van natuurlijke herkomst. ‘Natuurlijke materialen groeien vanzelf. Als je die op een duurzame manier verbouwt, zijn ze onbeperkt voorradig. Er is best wel onwetendheid op dat gebied. Het heersende beeld is dat houtkap slecht is, maar 98 procent van die houtkap gebeurt vanwege het verbouwen van voedsel, niet vanwege woningbouw.’ 

Geprefabriceerd onderdeel
Bijkomend voordeel is dat de teelt en oogst en het gebruik van natuurproducten zorgen voor goedkopere transportmanieren. Het materiaal weegt minder en is gemakkelijker te bewerken, waardoor er in de productie minder energie nodig is. Schreven: ‘Het slopen is ook eenvoudiger en goedkoper. Het materiaal is gemakkelijker te demonteren omdat het als geprefabriceerd onderdeel werd gebruikt. Het sloopmateriaal is in veel gedaanten herbruikbaar en aan het eind van de levenscyclus kan het terug de natuur in. Daarmee is de kringloop rond.’
Volgens Schreven is ecologische woningbouw ook prima toe te passen in de systeembouw. In Ecodorp Boekel worden dertig modulaire woningen gebouwd met zo veel mogelijk natuurlijke materialen. 
Burgemeester Pierre Bos van Boekel erkent onmiddellijk dat het ecodorp een prachtig voorbeeld is van de wijze waarop bouwprojecten die stilliggen vanwege de stikstofcrisis, vlotgetrokken kunnen worden. ‘Dat er modulair, energieneutraal, circulair en natuurinclusief wordt gebouwd, daar is de gemeente zeker voor’, stelt Bos. ‘Het ecodorp maakt onderdeel uit van de nieuwe woonwijk De Run waar gasloos wordt gebouwd. Alle betrokkenen zien dat als een vanzelfsprekendheid. De Ecodorpers zijn echter op zoek naar bouwmaterialen en een bouwmethode die op al die deelgebieden de duurzaamheid verder versterken. Dat koesteren wij, maar het is vooral een verdienste van de Ecodorpers zelf.’ 

Duurzaamheidsdoelen
Boekel faciliteert inwoners in hun streven naar meer duurzaamheid en wooncomfort. ‘Boekel had de eerste nul-op-de-metercorporatiewoningen in Nederland. Op dat punt stimuleren we betrokken partijen nadrukkelijk de balans te zoeken tussen aantrekkelijk en betaalbaar wonen onder de best haalbare duurzaamheidsdoelen. Ga als gemeente mee in de plannen van inwoners en organisaties, want er is niemand die geen duurzame woning wil bouwen. Heel veel inwoners vinden dit al vanzelfsprekend.’
Bestemmingsplan en bouwvergunning spelen volgens wethouder Marius Tielemans (CDA) nog altijd de belangrijkste rol voor gemeenten bij bouwplannen. Hij wijst erop dat Boekel jaren geleden als eerste gemeente de welstand afschafte. ‘We kijken niet of een woning aan de buitenkant steenkleurig is, witgeverfd is of roze. We hebben wel te maken met algemene regelgeving en op dat vlak kijken we wat mogelijk is.’ 
De vergunningverlening voor het ecodorp was destijds gestoeld op de Crisis- en herstelwet. Daar maakte Boekel gebruik van bij het beoordelen van de plannen, het zorgde voor experimenteerruimte. ‘Staat morgen iemand met woningbouwplannen op de stoep, dan is onze belangrijkste overweging voor het afgeven van de bouwvergunning of wordt voldaan aan de randvoorwaarden van het bestemmingsplan.’
Toen Boekel met het plan kwam om woonwijk De Run gasloos te maken, vroegen mensen zich af waarom dat nodig is en wat de gevolgen zijn. Na uitleg kreeg de gemeente hier geen vragen meer over binnen, zegt de wethouder. ‘Iedereen ervaart verduurzaming als een automatisme. Huizen zijn in de loop der jaren ook steeds beter geïsoleerd. Mensen kijken daar niet van op, die willen comfortabel wonen.’ 

Opgeslagen CO₂
Schreven wijst erop dat natuurlijke materialen CO₂ opslaan als ze groeien. Natuurlijk bouwmateriaal is dus ook nog eens een oplossing voor het terugdringen van CO₂-uitstoot. ‘De overheid focust zich op duurzame energieopwekking. Vergelijk de hoeveelheid CO₂ die ligt opgeslagen in een gemiddelde tussenwoning zoals wij die bouwen met wat een traditionele woning heeft aan uitstoot. Om dat verschil te compenseren, moeten meer dan tweeduizend zonnepanelen een jaar lang energie opwekken.’
Bij de bouw van de ecologische woningen gebeurt alles meestal elektrisch, behalve in sommige gevallen het grondwerk. Er zijn volgens Schreven nog maar weinig grondbedrijven die met elektrische graafmachines werken. ‘De totaaluitstoot van het bouwen met natuurlijke materialen is veel kleiner dan wanneer je met zwaar materiaal bouwt. Het prefabriceren van de elementen in de fabriek scheelt ook flink in de stikstofuitstoot.’
Het gebruik van zoveel mogelijk natuurlijke materialen, creëert een huis dat wel luchtdicht is, maar damp doorlaat. Dat zorgt voor een gezonder binnenklimaat, zegt Schreven. ‘We vragen ons af waardoor steeds meer mensen astma, COPD en allergieën krijgen. Duidelijk is wel dat mensen in een huis van natuurlijke materialen veel minder last of zelfs helemaal geen last hebben van die ziektebeelden, daar waar ze dat voorheen wel hadden.’

Ook comfort in de zomer
Duurzame warmte-installaties zoals een warmtepomp zijn goed te combineren met natuurlijke materialen als hout, kalkhennep of stro waarmee wordt gebouwd. Daarmee valt prima een energiezuinig huis te bouwen. Bijkomend voordeel van het bouwen met natuurlijke materialen is het comfort in de zomer. 

Natuurlijke materialen groeien vanzelf

Volgens Schreven blijven woningen langer koel en dat is wel zo prettig nu de zomers warmer worden. ‘Te vaak grijpt men naar technologische oplossingen om het huis te koelen, een airco bijvoorbeeld. Dat is niet nodig, maak gebruik van de natuur door te kijken naar de stand van de zon en zorg voor voldoende groen rond de woning. In een bos is het in de zomer enkele graden koeler dan daarbuiten. In een straat waar veel bomen staan, is het misschien wel vijf tot tien graden koeler dan een straat waar alleen maar stenen liggen.’

Aanbestedingen
Tielemans wijst erop dat gemeenten het groene bouwen kunnen stimuleren door de aanbestedings- en vergunningsvoorwaarden aan te passen. Bijkomend voordeel is dat de stikstofemissie bij de aanleg van een wijk lager is. Dat biedt een oplossing voor vastgelopen bouwprojecten.
Boekel heeft dat vooralsnog niet hoeven doen. De gemeente ligt zo ver van natuurgebieden af, dat er geen extra eisen hoeven te worden gesteld. 
‘In die zin boffen we’, zegt Tielemans, ‘maar we hebben het natuurlijk wel uitgezocht en we denken na over de problematiek. Sta als gemeente altijd open voor nieuwe ideeën en probeer die te faciliteren, zodat de inwoners daar uiteindelijk mee zijn geholpen. We zullen in de komende decennia nog veel innovaties meemaken, zeker als je kijkt naar duurzaamheid. De bouwwereld is een wat conservatievere sector, maar zodra inwoners zien dat er een duurzamere en kostenefficiënte manier is om in te wonen, dan gaat dat er komen. Die innovaties moeten zichzelf wel eerst bewijzen.’
Burgemeester Bos ziet in de praktijk dat ideële ontwikkelingen vooral ontstaan vanuit initiatieven zoals het ecodorp. De traditionele bouwers hebben daar baat bij, want ook die groeien toe naar modulair, energieneutraal en circulair bouwen. ‘Iedereen heeft goed in de gaten dat inwoners in een comfortabel, gezond en betaalbaar huis willen wonen en dat duurzame bouw daarop het antwoord is.’ 

Juiste uitvraag doen 
Waar de gemeente opdrachtgever is, adviseert Schreven de juiste uitvraag te doen op het moment dat er projecten gerealiseerd moeten worden. ‘Leg de lat niet te laag, want er is veel meer mogelijk dan men denk. Veel bouwers wachten af wat de opdrachtgever eist. Wil die een zo goedkoop mogelijk project realiseren, dan komt er een heel ander gebouw te staan dan wanneer duurzaamheid in de opdracht wordt meegenomen. Opdrachtgevers hebben koudwatervrees. Gemeenten gaan vaak het gesprek aan met grote bouwers als ze iets duurzaams willen, maar die zijn het niet gewend op een geheel andere manier te bouwen. Ga het gesprek dan eens aan met groene bouwers die dat wel kunnen. Ook wij werken onder het Bouwbesluit en bieden kwaliteit onder dezelfde garanties als andere partijen.’ 

Iedereen ervaart verduurzaming als een automatisme

De grootste bottleneck zit wat betreft Schreven in de onbekendheid rondom ecologisch en biobased bouwen en de juiste uitvraag van opdrachtgevers. Hij ziet overigens wel een verschuiving bij de woningbouwcorporaties. ‘Met een aantal van hen zijn we op dit moment bezig met een circulair, duurzaam woningbouwplan. Dat gebeurt in proeftuinen, waar we met de corporaties op zoek gaan naar de meest ideale circulaire oplossing voor de woningen die gebouwd moeten worden.’