Wat let je? Op LinkedIn postte ik m’n vorige stukje met daarin het idee om Coveys Zeven eigenschappen van effectief leiderschap toe te passen op de overheid. Het kreeg weerklank en veel duimpjes. Die vat ik op als een aansporing om de zeven eigenschappen van een goede overheid uit te werken in een reeks.

De eerste eigenschap is: wees proactief. Covey schrijft dat je je niet druk moet maken over dingen waar je niets aan kunt doen. De kunst is te bedenken wat je wel kunt beïnvloeden. Wie daar goed over nadenkt, vergroot zijn ‘cirkel van invloed’. Zoals de machtige Amsterdamse wethouder Floor Wibaut erin slaagde bouwers, woningcorporaties en het rijk op zijn hand te krijgen voor het slopen van krottenwijken en het grootschalig bouwen van nette arbeiderswoningen. Hij was niet alleen betrokken bij de mensen in de sloppen, hij zorgde ook dat hij invloed kreeg op de situatie.
Het tegenovergestelde van proactief zijn, is de dingen op z’n beloop laten. De voorbeelden daarvan zijn legio. Zo valt er nu nauwelijks te bouwen omdat kabinetten decennialang alarmerende rapporten over de stikstofuitstoot voor zich uitschoven. Welke waarden lagen er onder de afweging om niets te doen? In de ogen van Covey is passief zijn een keuze.

De bestuursstijl van geitenpaadjes, kortetermijnoplossingen en de-markt-zal-het-wel-fiksen volstaat niet meer voor deze tijd met z’n ongekende veranderopgaven. Met lapmiddelen en ad-hocfinanciering komen we er niet. De puzzel van energie, klimaat, stikstof, woningbouw, sociale ongelijkheid, vergrijzing en noem maar op vraagt een samenhangende langetermijnaanpak en investeringen in de publieke zaak.

Deze tijd schreeuwt om figuren als Wibaut

De proactieve overheid is gedreven door waarden als rechtvaardigheid en menselijkheid. De pragmatische bestuursstijl maakt plaats voor een principiële. Met bestuurders die sturen op het voorkomen van de crisis van morgen. Zo zien we al zestig jaar de piek van vergrijzing aankomen, maar een landelijke aanpak ontbreekt. Wel zijn er gemeenten die een stap naar voren doen om plannen te maken om de gevolgen op te vangen.

Proactief besturen verstaat zich slecht met de heersende cultuur van emoties, persoonlijke aanvallen en afrekenen. Het hoofd van een bestuurder ligt snel op het hakblok. Tegelijk is risicomijdend gedrag  funest in een tijd van transities en transformaties. Want die schreeuwt om figuren als Wibaut die vanuit de lokale politiek durven vooruit te lopen op de toekomst.

Bent of kent u zó’n gemeentebestuurder met een proactieve aanpak? Ik verwerk inspirerende praktijkverhalen graag in een essay dat deze reeks afsluit. Stuur een mail naar leonard.geluk@vng.nl.