Vlak voor de zomervakantie bracht de Wethoudersvereniging een schokkend persbericht naar buiten: wethouders stoppen steeds vaker vanwege de gemeentefinanciën. De Universiteit Twente deed er onderzoek naar, onder leiding van hoogleraar Innovatie en Regionaal Bestuur Marcel Boogers. De financiële tekorten zorgen voor forse bezuinigingen en die leiden tot spanningen binnen het college en met de gemeenteraad. En vooral ook ten opzichte van de samenleving.

Veel wethouders stellen zich de vraag: wil ik dit nog langer? Ook tijdens mijn kennismakingsronde langs burgemeesters en wethouders komt deze vraag steeds weer op tafel. Waarom zou je je nog kandidaat stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 als bezuinigen de hoofdmoot wordt van je werk? Waarom zou je nog wethouder willen worden als je steeds weer aan de inwoners moet uitleggen dat voorzieningen moeten sluiten?

Er is echt wat aan de hand in Nederland. In Den Haag wordt nu de begroting voor 2021 voorbereid. Gemeenten pleiten voor het afschaffen van de opschalingskorting, die de komende jaren oploopt tot 1 miljard euro bezuiniging op het gemeentefonds. Die korting is een absurde bezuiniging omdat het onderliggende plan allang van tafel is, en daar was ook al weinig goeds over te zeggen. Gemeenten zouden moeten opschalen naar meer dan 100.000 inwoners. De gedachte daarbij was dat gemeenten efficiënter zouden worden als zij hun krachten zouden bundelen. Daar zijn ze voor een deel in geslaagd. De afgelopen jaren heeft dit de gemeenten al miljarden aan efficiencykorting opgeleverd.

Waarom zou je je nog kandidaat stellen voor de verkiezingen van 2022?

Maar het lijkt wel of efficiency de meest bepalende norm is geworden in de organisatie van onze overheid. Dat is echt een denkfout. Als efficiency echt de belangrijkste norm is, richt daar dan ook het bestel op in. Schaf dan de gemeentelijke autonomie af en stel uitvoeringsloketten van het Rijk in, die rijksbeleid efficiënt en uniform kunnen uitvoeren. Maar die keuze is in het Huis van Thorbecke niet gemaakt. Waarden als lokale autonomie, democratie, participatie en gemeenschapszin vinden wij in onze samenleving minstens zo belangrijk. En juist die waarden staan nu onder druk.

De opeenstapeling van efficiencykortingen leidt er momenteel toe dat raadsleden en wethouders ervoor kiezen niet langer politiek actief te zijn. Dat is een uitholling van de lokale democratie. Er is dus meer aan de hand dan het sluitend krijgen van de begrotingen. De toekomst van de lokale democratie is in het geding. Genoeg om ons druk over te maken de komende tijd. De vakantie is voorbij, Prinsjesdag staat voor de deur. Het gaat nu echt ergens over.