Wat kost het om politieke wensen te vervullen en dienstbaar te zijn op de vele terreinen waarop we als overheid actief zijn? En waarom zou je als gemeenteraad in personeel willen investeren? Hier wordt in het politieke domein vaak met ongemak naar gekeken. De gemeenteraad besteedt het geld, terecht, liever aan de inwoners dan aan een organisatie. Maar hoe ga je daar mee om in een groeigemeente? Of omgekeerd, als je gemeente krimpt, hoe maak je de krimp objectief?
Zuidplas is een van de snelst groeiende gemeenten van Nederland. Een gemiddelde groei van 3 procent in inwonertal de afgelopen vier jaar en piekjaren liggen, met een groei van naar verwachting tussen de 6 en 8 procent ondanks de coronacrisis, nog in het verschiet. Kortom: Zuidplas is booming. Dat stelde ons voor een interessante uitdaging. De organisatie niet mee laten groeien met de groei van inwoners en kwantitatieve ontwikkelingen op specifieke beleidsterreinen, betekende een forse kaasschaaf op de slagkracht en dienstverlening. Na meer dan twee jaar is dat zelfs niet meer houdbaar. Maar elk jaar opnieuw ad hoc middelen vragen voor je organisatie leidt ook, begrijpelijk, tot problemen voor de politiek.

De gemeenteraad besteedt het geld, terecht, liever aan de inwoners dan aan een organisatie

Meerjarig kader

Zuidplas is daarom op zoek gegaan naar een geobjectiveerde, datagestuurde manier van groeien die als meerjarig kader kan dienen bij de opstelling van de gemeentebegrotingen. Door een algoritme te schrijven dat de verschillende vormen van groei van de gemeente koppelt aan de daarbij passende onderdelen van budgetten voor personeel en bedrijfsvoering, leidt de groei van de gemeente tot een groei van de bijbehorende budgetten.
Dus als het areaal beheerde openbare ruimte groeit, heeft dat een effect op de budgetten. Bijzondere beleidsterreinen zoals de jeugdzorg, waar in het afgelopen jaar een veel snellere groei van 17 procent was in onze gemeente, kunnen apart worden meegenomen. Doordat alle indicatoren afzonderlijk mee te nemen zijn in het algoritme en een afzonderlijk effect hebben op de uitkomst, is er altijd sprake van een aansluiting tussen budgetten en de groei.

Voordelen

De voordelen zijn groot: een groei van de organisatie die in balans is met de groei van de gemeente. Ook de managers hoeven niet afzonderlijk een analyse per beleidsterrein te maken omdat objectieve indicatoren worden gebruikt. Daarmee verminderen we de risico’s op verschillende methodologieën of willekeur op basis van wie het eerst komt, het eerst maalt.
Wanneer de gemeenteraad er niet voor kiest om de financiële effecten van het algoritme te voteren, is de omvang van de kaasschaaf op de dienstverlening en dus de kwaliteitsvermindering inzichtelijk. Hiermee is een meer afgewogen keuze mogelijk voor de gemeenteraad over iets dat altijd lastig is.

Omkeerbaar

Hoewel we het bij het opstellen van het algoritme niet voor ogen hadden, is het proces ook omkeerbaar. Bij krimp van de gemeente biedt het een goede mogelijkheid die te relateren aan de budgetten van de bedrijfsvoering. En ook die afname is weer los te koppelen van het effect dat de beheerde openbare ruimte vast niet direct afneemt. Dus geen willekeurige taakstellingen, maar een nette onderbouwde manier om de noodzakelijke bezuinigingen in beeld te brengen.