Roest in de wapening van beton veroorzaakt rot. De corrosie kan om zich heen vreten, en als je dit te lang negeert, verliest het beton z’n kracht. In 2018 stortte de brug in Genua in, ik zal het niet snel vergeten; een paar dagen eerder waren we er nog overheen gereden, terug van vakantie in de Cinque Terre.

Een ongeluk door achterstallig onderhoud, zoiets was typisch iets voor Italië, dacht ik. In Nederland zou dat toch nooit gebeuren? Maar die stelligheid ben ik verloren. In Trouw stond vorige week een analyse van de afbraak in het gevangeniswezen naar aanleiding van de politieke verontwaardiging over het vervroegd vrijlaten van gedetineerden. Het systeem piept en kraakt al jaren door het tekort aan cellen en bewakers, wat het gevolg is van gebrek aan publieke investeringen.

De gevangenis is exemplarisch voor de hele publieke zaak. De zorg en aandacht voor collectieve voorzieningen raakten in het gedrang door kortetermijndoelen als het beheersen van uitgaven en het beperken van de belastingdruk. Marktdenken maakte burgers tot klanten, het publieke domein tot uitvreter.

De verbinding tussen overheid en burgers is zoekgeraakt

In steden en dorpen gaan burgers dit steeds meer voelen. Zo komen veel wegen, bruggen en tunnels uit de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw aan het eind van hun levensduur. Door het financieel ravijn hebben gemeenten onvoldoende middelen voor structureel onderhoud. Kleine gebreken zullen uitgroeien tot grote risico’s als we er niets aan doen. Ook veel schoolgebouwen zijn verouderd, slecht geventileerd en niet duurzaam. Voor renovatie en nieuwbouw is geen geld. En zo is het ook voor sportaccommodaties of gemeenschapshuizen. De verschraling treft eveneens (sociale) woningbouw, armoedebeleid en kansengelijkheid. Lees: de mensen die moeite hebben overeind te blijven, en die steeds vaker afhaken. De verbinding tussen overheid en burgers is zoekgeraakt.

Onderwijl verschuiven de grenzen en omgangsvormen in de democratische instituties. Het gezag van burgemeesters en rechters wordt in de Tweede Kamer geregeld ondermijnd. Minister van Staat Herman Tjeenk Willink waarschuwde een paar jaar geleden al voor betonrot in de democratische rechtsorde.

Sluipenderwijs tast deze betonrot de fundamenten van de samenleving aan. De staat van onderhoud van publieke voorzieningen, en de langetermijndoelen voor wonen, klimaat en energie, en bestaanszekerheid. De omgangsvormen in het publiek domein, en ten slotte de democratie zelf. Het kostbaarste dat we hebben.

Laten we er met z’n allen de schouders onder zetten, en alles doen wat nodig is om de betonrot tegen te houden.