Wees alert bij oproepen tot allerlei leiderschap. Want íéder mens heeft een onbegrensde capaciteit voor zowel ‘grootheid’ als ‘kleinheid’. Dezelfde persoon die ’s ochtends een dakloze een kop koffie geeft, kan ’s middags ruzie maken over een parkeerplek. Iemand die zich opoffert voor een vriend, kan tegelijk onaardig zijn tegen een familielid. Karl Popper schreef met The Open Society and Its Enemies (1945) een pleidooi voor democratie. Maar dit boek noemden zijn studenten naar verluidt The Open Society, by One of its Enemies vanwege zijn autoritaire gedrag. En een ‘gewone’ buurtbewoner kan door één spontane heldendaad plotseling buitengewone grootheid tonen. 

Dat we allemaal zowel tot grote als kleine daden in staat zijn, maakt ons mens, en maakt ons gelijk. Wat we zien als verschil in ‘grootte’, is vaak meer een kwestie van de omstandigheden, de kansen die iemand krijgt, het moment waarop we iemand observeren, de context waarin we iemand beoordelen. Als CEO, of als kleinzerige zeurpiet over hoe je de afwasmachine inruimt. Het is een kwestie van welk deel van onszelf we op welk moment tonen of kunnen tonen. 
 

Gemeenschapskracht ontstaat wanneer mensen rollen aannemen die actieve bijdragen veronderstellen. 

Laten we dit effect gebruiken. Onderschat niet wat er gebeurt als je dat doet. Zodra loslopende mensen een rol van betekenis hebben (vrijwilliger, energiecoach, bestuurslid van de tafeltennis, lid van de feestcommissie van de buurt, van de OR van je bedrijf of de MR van de school) worden ze beter, steviger, effectiever en positiever over de wereld. Deze rollen nodigen uit tot maken en handelen in plaats van alleen consumeren en eisen. 

Gemeenschapskracht ontstaat wanneer mensen rollen aannemen die actieve bijdragen veronderstellen. De rollen van ‘burger’ en ‘consument’ helpen dan niet. Deze rollen passen in een versimpeld denkmodel waarin de markt dient voor consumptie en de staat voor dienstverlening, met daartussenin geïsoleerde individuen die vooral rechten claimen en diensten afnemen. De vrijheid die we als mensen hebben om samen dingen te veranderen, wat Hannah Arendt ons ‘handelen’ noemt, raakt zoek in zo’n simpel denken over burgers en consumenten. Dat soort handelen is er alleen in de gemeenschap.