‘Denk aan een hond.’ De deelnemers sloten hun ogen en wisten het zeker: we denken allemaal hetzelfde. Toen ik ze vroeg om een plaatje te laten zien van de hond die ze in hun hoofd hadden, kwamen er vijftien totaal verschillende honden op tafel. Allemaal een hond, allemaal verschillend.
Zo is het ook met begrippen als goed lokaal bestuur en vitale lokale democratie. Voor alle lezers van dit magazine is het belang van goede democratie of bestuur vanzelfsprekend. Niemand is daartegen. De verwarring ontstaat wanneer we elkaar bevragen op wat goed bestuur en gezonde lokale democratie zijn. Dan komen vijftien verschillende foto’s op tafel.
Zo zijn veel van onze woorden tegelijkertijd vanzelfsprekend én totaal verwarrend. We nemen ze achteloos in de mond, maar denken er anders over. Die ambiguïteit van woorden zorgt voor voortdurende spraakverwarring. Voor de één is goede democratie dat we de verschillen groot maken en elkaar het vuur aan de schenen leggen. Voor de ander is dat het samen zoeken naar een oplossing, vanuit wat verbindt en wat we delen. Allebei een hond, maar wel een heel andere. We zeggen hetzelfde, maar bedoelen iets anders. En omdat de woorden vanzelfsprekend zijn, bevragen we ze niet. Ze spreken immers voor zich.

We leven de woorden die we gebruiken

Dat is niet alleen verwarrend, het heeft ook reële gevolgen in de échte wereld. In Metaphors We Live By, mijn favoriete boek, schrijven George Lakoff en Mark Johnson over de werking van taal. Taal is niet het instrument waarmee we de wereld beschrijven zoals zij is, maar taal schept de wereld die we leven. We leven de woorden die we gebruiken. We zijn wat we zeggen. Dat klinkt misschien vaag – woorden zijn gewoon woorden – maar het is de meest concrete, reële en praktische theorie die ik in mijn leven ben tegengekomen. We leven de woorden die we gebruiken. Wie democratie en bestuur ziet als het maximaliseren van verschil, zoekt logischerwijs de verschillen. Wie de betekenis van verbinding en gezamenlijkheid hanteert, leeft even logisch het zoeken naar raakvlakken. Wat we denken is wat we doen. En daar zouden we het vaker over moeten hebben.
In een tijd waarin politiek, democratie en bestuur steeds verder verharden en polariseren, moeten we terug naar de woorden. We hebben andere woorden nodig, zodat een andere wereld logisch en vanzelfsprekend wordt. Niet de taal van de strijd, het gevecht, het verschil en de confrontatie, maar woorden die vanzelfsprekend leiden naar verbinding en wederzijds begrip. Om ons te ontworstelen aan polarisatie en verharding hebben we andere taal nodig voor de politiek die we willen bedrijven.
In Rotterdam zeggen we niet lullen, maar poetsen, maar om anders te poetsen, moeten we beginnen met anders te lullen.