VNG Magazine nummer 6, 3 april 2020
Deze column is geschreven op 24 maart. Op het moment dat u dit leest, is de wereld anders en is dit verhaal verouderd. Normaliter los ik dat op door een verhaal te schrijven dat zijn actualiteit niet in twee weken verliest. Maar in dit geval is razendsnelle verandering mijn punt. Ik weet nu dat de wereld er over twee weken anders uitziet. Dat u in uw gemeente de komende tijd verrast wordt, is volstrekt voorspelbaar. We leven in tijden van voorspelbare verrassing.
Mijn oratie in 2015 ging over het voorbereiden op voorspelbare verrassingen. Ik sprak over hoe landen als Singapore zich sinds SARS voorbereiden op pandemieën en daarin de voorspelbare verrassing hebben gesublimeerd. Hun bestuursmodel noemen wij bestuurskundigen adaptief bestuur. Zelf noemen de Singaporezen het paranoid government. Als geuzennaam. Bestuur dat er voortdurend van uit gaat dat zich ergens een nog ongekende ramp voltrekt. En dat zich voor die onbekende toekomst voorbereidt. In het volle besef dat men niet weet waarop precies.
Voorbereiding treft Singapore op twee vlakken: vooruitkijken en organiseren voor het onbekende. Singapore besteedt veel geld en capaciteit aan het verzamelen van gegevens en inzichten over de meeste vreemde risico’s. Toen zich ergens in een Chinese provincie incidentele gevallen van een nieuw virus voordeden, gingen in Singapore meteen alarmbellen rinkelen.
Een beetje paranoia was misschien toch goed geweest
Zo komen we bij het tweede deel van adaptief bestuur. Organiseren voor het onbekende. Singapore is in veel opzichten niet met Nederland te vergelijken. Maar de kern van de aanpak is dat omgaan met het onbekende een maatschappelijk proces is. De aanpak is geworteld in een voor mensen vanzelfsprekend actief burgerschap op het moment dat het onbekende zich aandient. Een sterke overheid, die optrekt met een veerkrachtige samenleving. Dat vereist permanente zorg, werk en aandacht van de overheid.
Toen zich in Wuhan begin januari mysterieuze sterfgevallen voordeden, zette Singapore direct alles op alles. Ik daarentegen werkte rustig door, stapte in een vliegtuig en vond het raar dat Chinezen vleermuizen aten. Dat is het verschil tussen paranoid government en een ‘nuchtere’ kijk op de wereld. Een beetje paranoia was misschien toch goed geweest.
Als u deze column leest, hoop ik dat het ergste voorbij is. Maar zelfs als dat zo is, dan begint het voor u als bestuurder of ambtenaar van de meest nabije overheid pas écht. We leven in een voorspelbaar verrassende wereld, die de komende tijd meer dan ooit om uw zorg en aandacht vraagt. In de volstrekte zekerheid dat de maatschappelijke en economische orde voortdurend verrassend anders zal zijn. Ik zeg het eerlijk. Ik hoop niet dat u dan bent als ik, maar zoals Singapore. Voorbereid op de voorspelbare verrassing.
Martijn van der Steen, co-decaan NSOB en bijzonder hoogleraar EUR: steen@nsob.nl, @martijnvdsteen