In Reimerswaal willen we vanuit bijvoorbeeld de Jeugdwet ieder kind helpen. En dit geldt – zo vermoed ik – vast ook voor veel andere gemeenten.  Dat is een zeer nobel streven. Maar als je hiervoor kiest, kan/zal dat meer kosten dan het beschikbare budget of de ontvangen rijksmiddelen toelaten.
Dat hoeft geen probleem te zijn. In mijn scriptie onderzoek ik het daadwerkelijke ‘controlprobleem’ en pleit ik voor de inzet van financiële risicotoleranties. Deze maken het mogelijk om niet direct in te grijpen als het financieel tegenzit. Dat hoeft namelijk niet altijd, want soms mag iets meer kosten dan de middelen die beschikbaar zijn gesteld. Zeker als dit binnen een missie, visie, strategie en doelstelling past. Ook maken risicotoleranties het mogelijk om domeinoverstijgend naar de gemeentelijke financiën te kijken. Domeinen kunnen elkaar helpen. Het zijn dan communicerende vaten.

Er zijn niet veel financiële knoppen om aan te draaien 

Neem de Jeugdwet. Wanneer je als gemeente duidelijke doelen stelt, kun je de inzet van jeugdhulp kaderen. Dit zorgt voor een duidelijke focus. Het helpt ook bij het maken van (lastige) keuzes en biedt prioritering. Iets waar gemeenten toe veroordeeld zijn vanwege een hoge druk op de beschikbare uitvoeringscapaciteit, in financiële en personele zin, en een verslechterende houdbaarheid van het sociaal domein.

Hervormingsagenda Jeugd
Sinds de decentralisatie van het sociaal domein is een veelgestelde vraag aan welke knoppen er nog gedraaid kan worden om de kosten te verlagen. Om die vraag te kunnen beantwoorden, zijn en worden nog steeds veel onderzoeken gedaan. Een uitkomst hiervan is de Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028. Die heeft als één van de doelen het jeugdzorgstelsel financieel houdbaar te maken voor de toekomst.
Er zijn waarschijnlijk niet veel financiële knoppen om aan te draaien. Andere zaken zijn beter beïnvloedbaar en bieden mogelijk meer grip. Als je een missie, visie, strategie hebt en daarvan duidelijke doelstellingen afleidt – wat doen we wel en wat niet? –, dan kun je ook één of meer risicotoleranties afspreken. Als je voor het sociaal domein de financiële risicotolerantie stelt op bijvoorbeeld 500.000 euro, is dat de bandbreedte waartussen je niets aan je werkwijze of beleid hoeft te doen. De tijd/capaciteit die je daarmee bespaart, kun je aan andere zaken besteden.

Compenseren
Stel je voor dat binnen het ruimtelijk domein positieve financiële resultaten worden gerealiseerd: er is bijvoorbeeld 750.000 euro minder uitgegeven dan begroot, of er was een hogere opbrengst. Dan kun je daarmee negatieve financiële resultaten uit het sociaal domein compenseren. Als daar een tekort is van 500.000 euro, is het resultaat per saldo nog altijd 250.000 euro positief. Het is dan wel nodig zo’n financiële risicotolerantie in alle domeinen en overkoepelend voor de hele organisatie in te voeren. Zolang de domeinen gecombineerd binnen de vastgestelde tolerantie blijven, is er geen reden om het beleid aan te passen. Zo kunnen domeinen elkaar beïnvloeden en helpen.
Duidelijke doelstellingen komen voort uit een missie, visie en strategie. Deze geven richting, bieden kaders en focus. Het maakt prioriteren en het maken van (lastige) keuzes transparanter en eenvoudiger. Dat vergt een andere denkwijze/aanpak en is niet gemakkelijk. Zonder duidelijke doelstellingen en risicotoleranties doen we de verkeerde dingen en te veel.