Aan wie hebt u het landsbestuur toevertrouwd, onlangs? Wie bestuurt uw dorp, uw stad, de wijk? Wie bestuurt het perk voor uw deur? En wie uw fiets? En de stoep? Bij die fiets denkt u natuurlijk: ik. Misschien dacht u bij het perk heel activistisch: ‘Ook dat besturen mijn buurvrouw en ik al jaren zelf.’ Bij welke onderwerpen dacht u: ‘het gemeentebestuur’ en waar ‘de staat’? Bij uw stoep? Hoe het ook zij, u hebt een beeld bij wie of wat beslist, reguleert, ingrijpt, ergens aan draait. En er is wellicht een vaag beeld van dat wat er bestuurd wordt. Een fiets naar links. Een wijk naar aardgasvrij. Een heel land naar rechts. Aan deze grotendeels ingebeelde beelden moeten we morrelen.

We drinken in dit land al tijden een niet zo smakelijke cocktail van sturingsdrift en onthechtheid. Er is enorme behoefte aan allerhande ‘besturing’, leiderschap en beleid, terwijl we tegelijkertijd zien dat de overheid niet adequaat kan omgaan met de complexiteit van onze gemeenschappen en vaak terugdeinst voor de barre werkelijkheid van conflict, armoede, schimmel, wantrouwen en leesvaardigheid. Op afstand, uit alle macht en met de beste bedoelingen, wordt met prikkels, fondsen, beraden, wetten en deeloplossingen geprobeerd er nog iets van te maken. Omdat we denken dat het kan: een heel land besturen, of een hele stad. En denken dat het moet. Het is doorgraven in de kuil.

We denken dat het kan, een hele stad besturen

Sturing, geld, ambitie: het heeft geen zin zolang de richting ervan de verkeerde kant op is. Zolang we denken dat de overheid ons burgers tot algemeen belang moet prikkelen. Dat is niet alleen onnodig, want wij willen al maatschappelijk welzijn. Het is ook een illusie. Bestuurders besturen niet ‘het land’, de wijk of onze gemeenschap. Niet top-down, en niet bottom-up. Dat beeld is een misverstand. 

Want overheidsbeleid regelt niet de gemeenschap van vrije burgers, maar de overheid zelf. Bestuurders besturen hún portie staat. Onze gemeenten, onze belastingdienst en onze vastgoedafdelingen. De handhavers, de groenbeheerders, de subsidieverleners. Natuurlijk, de werking van al dat staatsgedrag zien we terug in onze gemeenschap. En dat gedrag vraagt dus continu wat politieke, bestuurlijke of ambtelijke bijsturing: beleidsbeheer. Bijsturing van de interventies van ambachtelijke ambtenaren en de regels die ze daarbij hanteren. Van geldstromen, contracten en contacten waar bestuurders verantwoordelijk voor zijn. Maar ons hele land, alle gemeenschappen besturen? Het kan niet. En hoeft niet. Echt niet.

Onze bestuurders en beleidsmensen hoeven zich in het komend jaar alleen maar druk te maken over het gedrag van hun stukje staat in onze complexe werkelijkheid. Dat is al moeilijk genoeg.