In het Klimaatakkoord is afgesproken dat Nederland in 2050 van het aardgas gaat. Dat is een enorme opgave, die voor veel gemeenten vaak niet te overzien is. Het nieuwe Flexteam Warmtetransitie Drenthe, dat op 1 september gestart is, probeert de twaalf Drentse gemeenten te ondersteunen bij de warmtetransitie. Het team moet projecten op een slimme manier versnellen, zorgen dat er minder werk wordt uitbesteed en meer gebruikmaken van eigen kennis. 
‘Het team bestaat momenteel uit zeven medewerkers die ambtenaren van de twaalf Drentse gemeenten ondersteunen bij lokale projecten in de warmtetransitie’, zegt coördinator Gert Brouwer. 'Wijkuitvoeringsplannen bijvoorbeeld, maar ook verduurzaming van particuliere en maatschappelijke verhuur, het opzetten van projecten voor verenigingen van eigenaren, het aanpakken van energiearmoede en intergemeentelijke ontwikkeling van een warmtenet.’ Het is de bedoeling dat het team volgend jaar doorgroeit naar tien fte. Brouwer: ‘De medewerkers zijn allemaal procesbegeleiders met ieder een eigen specialisme. De kennis die ze inbrengen en opdoen, wordt geborgd en gedeeld met de deelnemende gemeenten. Dat is de kracht van dit project.’
 Abdul Mahamed en Ilse Everts zijn van die procesbegeleiders. Ze zijn betrokken bij het wijkuitvoeringsprogramma (WUP) in onder meer de gemeente Noordenveld. ‘Vrijwel alle Drentse gemeenten hebben inmiddels projecten ingediend bij het Flexteam’, zegt Mahamed, die behalve in Noordenveld ook betrokken is bij een WUP in de gemeente Tynaarlo. ‘De opgave is groter dan de beschikbare capaciteit en dus zijn alle extra handjes meegenomen. Het Flexteam kan een versnelling zijn in de warmtetransitie en daar springen wij in.’

Bronatlas
Een aantal gemeenten heeft ook behoefte aan een bronatlas. Mahamed: ‘Een naslagwerk dus waarin alle opties op een rij staan. Zoals elektrisch verwarmen met een warmtepomp en alle andere warmteoplossingen die er zijn. Begrijpelijk, want er is zo veel informatie.’ Everts is ook betrokken bij een project voor ondersteuning van verenigingen van eigenaren. ‘Zij willen graag meer weten over het verduurzamen van particulier vastgoed’, vertelt ze. ‘We willen vve’s helpen bij het ontwikkelen van transitieprojecten en het vinden van financiële dekking daarvoor.’

Een menselijke transitie  
De afspraken uit het Klimaatakkoord zorgen voor een enorme politieke druk. Gemeenten hebben op basis van de voorgestelde Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) straks een aanwijzingsbevoegdheid om wijken te verplichten van het gas af te gaan. In Noordenveld maken ze daar liever geen gebruik van. ‘We willen niet graag een gebied aanwijzen en zeggen: jullie moeten binnen zoveel jaar van het gas af zijn’, zegt Roy Stavenga, projectleider gebiedsontwikkeling in de gemeente Noordenveld. ‘Uiteindelijk moet je het toch hebben van de gezamenlijkheid en de participatie van de inwoners. Het gaat uiteindelijk om hún woning.’

We zijn het slimmer gaan organiseren

Mede daarom spreekt Noordenveld liever van ‘op weg naar een aardgasvrije toekomst’, zegt Stavenga. ‘Het is heel belangrijk om goed na te denken over hoe je die met elkaar bereikt. Hoe zit iemand persoonlijk in de wedstrijd en welke maatregelen wil en kan ­iemand nemen?’ Het maakt nogal verschil of iemand in de tachtig is en zegt ‘het zal mijn tijd wel duren’, of wanneer iemand een jong gezin heeft en te weinig overhoudt om te investeren in duurzaamheid. Stavenga: ‘En weer een ander is heel fanatiek en wil meteen aan de slag. Aan al die uitdagingen moeten gemeenten het hoofd bieden. Het Flexteam ondersteunt ons daarbij. Het is dus zeker niet alleen een technische en financiële transitie maar in de eerste plaats een menselijke transitie, waarbij je iedereen hard nodig hebt. Inclusief een gemêleerde bewonersafvaardiging die samen optrekt met gemeenten, corporaties en energieleveranciers. Maar ook met medebewoners. Want als jouw buurman ergens enthousiast over is, dan neem je dat veel sneller aan dan wanneer de gemeente het zegt.’  

Slimmer organiseren   
Kirsten Ipema (Gemeentebelangen Noordenveld) is wethouder in Noordenveld en binnen de Vereniging van Drentse Gemeenten (VDG) de bestuurlijk aanjager van het Flexteam. ‘Om de taken van het Klimaatakkoord goed uit te voeren hadden wij als Drentse gemeenten 160 fte nodig. We hadden er maar 30. Nog 130 erbij puur op het onderdeel klimaat, dat ging nooit lukken. Dus zijn we het slimmer gaan organiseren. Het zelf doen in plaats van het inhuren van een extern bureau dat jou gaat vertellen hoe je het moet doen. Het Flexteam is gewoon onderdeel van de gemeente en de leden zijn naaste collega’s.’ 
Ook de samenwerking met de provincie Drenthe vindt Ipema zeer waardevol. ‘Het is best een bijzondere constructie. De provincie is gastheer van het Flexteam en financiert mee. De leden van het team zijn bij de provincie in dienst maar werken voor de gemeenten. Als gemeente zijn wij dus ambtelijk opdrachtgever en tegelijkertijd ook opdrachtnemer. Omdat het nog steeds wel gaat om de uitvoering van een gemeentelijke taak vindt de afstemming onder de vlag van de VDG plaats en is er ook een gemeentesecretaris bij betrokken namens de kring van secretarissen.’
‘Het is een uniek model inderdaad’, vindt ook Martin Nanninga, directeur van de VDG. ‘Het Flexteam Warmte in Drenthe is een samenwerking waarbij onder de vlag van de provinciale afdeling van de VNG de krachten zijn gebundeld en gezamenlijk een team van medewerkers is gevormd die flexibel kunnen worden ingezet in alle gemeenten. Bijzonder is ook dat de provincie Drenthe haar nek heeft uitgestoken en gemeenten ondersteunt in de uitvoering.’

Pionieren
Ook coördinator Gert Brouwer is enthousiast over de manier waarop het Flexteam zich in de eerste maanden heeft ontwikkeld. ‘We zijn aan het pionieren. Dat vraagt veel creativiteit. We willen samen met de gemeenten en de inwoners een eigen slimme werkwijze ontwikkelen. Zo zijn we nu bezig met een stappenplan op basis waarvan we gemeenten en inwoners vanaf het begin kunnen meenemen in projecten. Die participatie is bijzonder belangrijk. We hebben een ronde langs alle gemeenten gemaakt en we merken nu al dat er wordt gekeken naar hoe we gezamenlijk of parallel met andere gemeenten kunnen optrekken. Via het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW) wisselen we ook ervaringen uit met gemeenten elders in het land. Daarnaast willen we de komende tijd kijken of we het samenwerkingsmodel van het Flexteam kunnen doorontwikkelen zodat het mogelijk ook op andere terreinen kan bijdragen aan de personele schaarste.’