Domeinen verbinden

ZVH De Markiezaten is een samenwerkingsverband van 8 gemeenten in West-Brabant en Zeeland. De focus ligt op complexe veiligheidscasuïstiek, net als bij andere ZVH’s in Nederland. De Markiezaten betrekt daar niet alleen gemeenten en veiligheidspartners (Justitie en Politie) bij, maar ook organisaties in zorg, welzijn en wonen. In multidisciplinaire teams wordt samengewerkt aan het terugdringen van overlast, (huiselijk) geweld, criminaliteit en radicalisering. En dat allemaal onder één dak. Leon: “Het is van grote meerwaarde dat niet alleen de veiligheidspartijen, maar ook de zorg- en welzijnsorganisaties en woningcorporaties meedoen. Vaak zijn er meerdere domeinen betrokken bij een casus. Zo bundel je de krachten.” Anne: “Het Zorg- en Veiligheidshuis is de plek waar de partners elkaar snel kunnen vinden. We zitten letterlijk met mensen van al deze organisaties in één open werkruimte. Als je met elkaar luncht en verjaardagen viert, dan ga je elkaar als collega’s beschouwen. Je kent elkaar en je krijgt vertrouwen in hoe de ander met je informatie omgaat. Snel kunnen schakelen is cruciaal bij complexe veiligheidscasussen.”

Escalaties voorkomen

Het Zorg- en Veiligheidshuis wil bijdragen aan het voorkomen van escalerende situaties, zoals gezinsdrama’s. Leon: “We kennen allemaal voorbeelden van ernstige incidenten, waarbij niemand doorhad dat de situatie zo uit de hand zou lopen. Dat willen we tegengaan. Maar dat lukt alleen als er volstrekte helderheid is over de rollen, taken en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen.” Het ZVH nam onlangs deel aan een regionaal project, waarin het bekende AVE-model* werd omgebouwd tot een lokale regiekaart. Anne: “Deze regiekaart wordt nu uitgerold en ligt binnenkort op tafel tijdens de casusoverleggen in gemeenten. De kaart zal wijkteams en professionals helpen om te bepalen in welke fase van escalatie een casus verkeert en wanneer op- of afschalen nodig is. In de hoogste fase, zo’n 5% van de gevallen, gaat het om zeer complexe problematiek. Dan is niet alleen zorg nodig, maar ook een scherpe focus op veiligheid en maatschappelijke onrust. In die situaties komen wij als Zorg- en Veiligheidshuis in beeld.”

Methodisch werken ingevoerd

Bij een complexe veiligheidscasus wordt de voortgang geregisseerd door een procesregisseur van het ZVH. Die nodigt alle betrokken professionals uit voor een casusbespreking (bijvoorbeeld de wijkagent, de reclassering, de betrokken hulpverlener en een medewerker van de woningcorporatie). Om dat casusoverleg zo effectief mogelijk te laten verlopen, heeft De Markiezaten het methodisch werken ingevoerd op basis van het bouwschema van Partners & Pröpper. Leon: “Dit schema brengt een heldere structuur in het overleg en dat is erg prettig. De deelnemers weten van tevoren wat ze kunnen verwachten en kunnen zich daardoor goed voorbereiden. Het schema helpt om feitelijkheden en emoties uit elkaar te houden en te komen tot een gedeeld vertrekpunt.” Anne: “Je moet het zien als een groeischema, dat we nog verder aan het ontwikkelen zijn. We hebben het gestroomlijnd met het landelijk handvat Gegevensdeling en AVG-richtlijnen. En we willen het nog verder uitbreiden met scenario’s.”

Het werken met een bouwschema in de praktijk:

• De melder bespreekt de zaak met de procesregisseur. Samen wordt bekeken of dit een casus is voor het Zorg- en Veiligheidshuis. Ook wordt besproken of de cliënt op de hoogte gesteld kan worden. In principe wel, tenzij om goede redenen anders wordt beslist (b.v. vanwege veiligheidsrisico’s).
• De betrokken partners worden uitgenodigd voor een casusbespreking. Tijdens dit overleg wordt toegewerkt naar een gedeeld vertrekpunt. Wat is ieders beeld van de situatie? Wat zijn de kansen en bedreigingen? En hoe komen we tot hetzelfde doel? Dit uitvoerig met elkaar bespreken leidt tot commitment. Hierop kunnen de partners elkaar in de loop van het proces aanspreken. Ook belangen en scenario’s kunnen in dit overleg aan bod komen.
• Het bouwschema wordt tijdens het overleg geprojecteerd en samen ingevuld, terwijl een administratief medewerker ondertussen de informatie invoert.
• Uiteindelijk wordt het overleg afgerond met concrete acties: wie gaat wat, wanneer doen en wanneer komt men weer bij elkaar? Belangrijke zaken worden tussentijds teruggekoppeld naar de procesregisseur, zodat deze het proces goed kan monitoren en de partners zo nodig eerder bij elkaar kan brengen.

De informatie die gedeeld wordt, is alleen ten behoeve van het gezamenlijke doel en betreft altijd ‘need to know’ informatie en geen ‘nice to know’ informatie. De inbrengende partij blijft eigenaar van de informatie. Er wordt geen informatie rondgestuurd over de casus, alleen de actielijst wordt gedeeld.

Het bouwschema (is nog in ontwikkeling)

Rol van procesregisseur

In het Zorg- en Veiligheidshuis zijn 2 procesregisseurs werkzaam. Hun rol gaat verder dan het technisch voorzitten, zoals in een doelgroepoverleg. Anne: “Als procesregisseur ben je veel directer betrokken bij een casus. Je zet de lijnen uit, denkt actief mee en monitort de voortgang. Je zit er dus voortdurend bovenop.” Leon vult aan: “De procesregisseurs zijn verantwoordelijk voor het gehele proces rond een casus. Het methodisch werken helpt hen daarbij. De opdrachtgever wordt daardoor echt ontzorgd en dat is ook de bedoeling. Wat niet bij de procesregisseur thuis hoort, is de casusregie. De casusregisseur is vaak degene die de meeste contacten onderhoudt met de cliënt.”

Bemoeizorg helpt bij op- en afschalen

Twee jaar geleden is ‘de bemoeizorg’ toegetreden als partner in het Zorg- en Veiligheidshuis. Een echte verrijking, volgens Leon. “De medewerkers van dit ‘team OGGZ’ hebben een vrije rol en zijn niet gebonden aan tijd of indicaties. Daardoor zijn ze flexibel inzetbaar. Hun doelgroep zijn zorgwekkende zorgmijders: mensen met verward gedrag, psychiatrische problemen, verslaafden en daklozen. Vaak zijn dat ook de mensen die de openbare orde en veiligheid verstoren. Als wij bijvoorbeeld geen duidelijk beeld hebben bij een persoon, dan stappen zij erop af om even een praatje te gaan maken. Ze zijn ook betrokken bij de dagelijkse Triage Aanhoudingen. Door op mensen af te stappen, helpen ze ons om een snellere inschatting te maken van de veiligheidsrisico’s en of we moeten opschalen. Ook bij het afschalen spelen ze een rol. Met hun creatieve aanpak weten ze vaak het vertrouwen te winnen van zorgwekkende personen, waardoor de situatie verbetert en de veiligheidsrisico’s afnemen.”

Ervaringsdeskundigen op de loonlijst

ZVH De Markiezaten is over het algemeen niet bevreesd om te experimenteren met nieuwe methoden. Zo is De Markiezaten, voor zover bekend, het eerste ZVH dat ervaringsdeskundigen in dienst neemt. Leon licht toe: “In de afgelopen 12 maanden hebben we 2 ervaringsdeskundigen opgeleid die binnenkort, na het behalen van hun diploma, een dienstverband krijgen aangeboden. Ze worden vooral ingezet bij complexe casuïstiek en nazorg na detentie. Wij zien ervaringsdeskundigen als bruggenbouwers tussen professionals en de doelgroep. Door wat zij hebben meegemaakt, lukt ‘t hen vaak gemakkelijker om het vertrouwen van de doelgroep te winnen. Dat ervaringsdeskundigen het verschil kunnen maken, hebben we al gemerkt tijdens hun stageperiode.”

Do’s & don’ts

• Als Zorg- en Veiligheidshuis is de relatie met je opdrachtgevers van wezenlijk belang. Werk vanuit vertrouwen, laat zien wat je doet en wees open over welke aanpak wel en niet werkt.
• Zorg dat je niet in een ivoren toren leeft. Investeer in alle partners met wie je samenwerkt. Bezoek je gemeenten en sluit één keer per kwartaal aan bij het overleg met ambtenaren op het gebied van zorg en veiligheid. Zo hou je de samenwerking laagdrempelig.
• Durf te experimenteren met nieuwe methoden en kijk hoe het uitpakt. Learning by doing!

*AVE staat voor Integrale Aanpak ter Voorkoming van Escalatie bij huishoudens met een steeds erger wordende problematiek.