Sinds onze start hebben wij met bestuurders van zo’n tachtig gemeenten gesproken over transparantie en de invoering van de Woo. Zonder uitzondering zien we dat gemeenten streven naar verbinding met de lokale samenleving. Daarbij is vertrouwen essentieel. Verantwoording, participatie en transparantie zitten daarom bij moderne gemeenten in de genen. Gemeenten omarmen in beginsel het actief en passief openbaar maken van publieke informatie volgens de Woo als wettelijke kerntaak. Ze beseffen dat het recht op toegang tot publieke informatie de Grondwet waardig is.

Maatwerk
Voorlopig echter vraagt de diversiteit binnen de gemeenten als ‘eerste overheid’ maatwerk bij de invoering van de Woo. Wij merken dat gemeenten behoorlijk geïrriteerd raken wanneer transparantie en openbaarheid uitsluitend normatief benaderd worden, zonder voldoende oog voor de uitvoeringspraktijk. Terecht zegt Ineke van Gent als voorzitter van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) in de vorige editie van VNG Magazine dat gemeenten erg hun best doen om de wet te implementeren.

Benauwd
We zien echter dat veel gemeenten het daarbij benauwd hebben. Dat komt bijvoorbeeld door het afblazen van de landelijke voorziening voor het openbaar maken van informatie (PLOOI), door onduidelijke definities over actief te publiceren documenten, door problemen in de eigen informatiehuishouding, door het ontbreken van relevante technologie, door enorme werklast van het toegenomen aantal Woo-verzoeken, door het grote beslag op financiële middelen en door het gevoelde gebrek aan informele ruimte voor bestuurlijk en ambtelijk overleg.

‘We zien dat veel gemeenten het benauwd hebben’

Uitvoering
De Woo is na ruim een decennium debat ingevoerd met een heel korte implementatietijd. Gemeenten konden dat nauwelijks bijbenen. Het is belangrijk dat er meer oog komt voor deze problemen in de uitvoering van de wet. Daar ligt ruimte voor een gezaghebbende rol van het ACOI. De sleutel tot het succes van de Woo ligt niet zozeer in de normatiek, maar in de uitvoering. Als die geen succes wordt, krijgt het vertrouwen in de overheid opnieuw een knauw.
Veel gemeenteraden en colleges zijn zich nog niet ten volle bewust van de mogelijkheden die de nog relatief jonge Wet open overheid biedt, en van de inspanningen die de invoering vraagt.

Meer samenwerking
Voor besturen van gemeenschappelijke regelingen geldt dat in nog sterkere mate. Essentieel is om bestuurlijke ambities vast te stellen op weg naar een betere informatiehuishouding. In het bijzonder op dat vlak zouden gemeenten meer samenwerking kunnen overwegen, omdat die al snel loont. Daarnaast zijn colleges en met name gemeenteraden zich nog weinig bewust van de mogelijkheden die actieve en passieve openbaarmaking kan bieden.
Het is daarom zinvol ons als VNG Ambassadeurs uit te nodigen voor een gesprek met het college en/of de gemeenteraad.