Veel maatschappelijke onvrede komt voort uit de woningnood. Jonge volwassenen kunnen het ouderlijk huis niet uit, stellen een kinderwens uit. Mensen van middelbare leeftijd moeten na een scheiding intrekken bij bejaarde ouders. Woningnood is geen ‘gewoon’ schaarsteprobleem. Het ontwricht levens van mensen en van de samenleving als geheel.
Als geen andere partij kunnen gemeenten onderdeel zijn van de oplossing. Je hoort soms zeggen: gemeenten bouwen geen woningen. Dit is waar, maar ik vind het geen fijne uitspraak. Woningbouw is ingewikkeld, er is geen wondermiddel voor versnelling. Juist wethouders kunnen daarom het verschil maken: door er helemaal voor te gaan. Zij kunnen partijen bij elkaar halen, coördineren, procedures versnellen. De lokale democratie weet het beste wat er speelt.

Woningbouw is ingewikkeld, er is geen wonder­middel voor versnelling

Wonen is lange tijd aan de markt overgelaten, stap voor stap zien we nu de publieke sturing erop terugkomen. Het demissionaire kabinet heeft er veel aan gedaan. En in het hoofdlijnenakkoord van het beoogde nieuwe kabinet staat de planbatenheffing. Als dit doorgaat, kan een flink deel van de winst op landbouwgrond die een woonbestemming krijgt, worden geïnvesteerd in infrastructuur van de nieuwe wijk, of in lagere woningprijzen. De maatregel is er nog niet, en zal niet het hele verschil maken.
Maar er is meer. Het is minder winstgevend gemaakt woningen uit te ponden, de verhuurderheffing is afgeschaft en corporaties krijgen meer vrijheid om te bouwen voor het middensegment. Sinds een jaar is er de Wet goed verhuurderschap die waarschijnlijk wordt gevolgd door een wet die excessen met huurprijzen moet voorkomen. De regierol van overheden wordt wettelijk geregeld en de VNG heeft voorstellen gedaan om actiever grondbeleid te vergemakkelijken. 
De recente Woontop organiseerde de VNG met twaalf partijen. Dat grote aantal illustreert de complexiteit. Veel functies vechten om schaarse ruimte en de stem van gevestigde belangen klinkt meestal luid. Tegelijk zagen we op de Woontop goede voorbeelden. Zo verdrievoudigde Breda in een paar jaar tijd de woningproductie en bouwt Den Haag een wijk voor 50.000 inwoners.
In gemeenten zijn er veel mensen die hun nek uitsteken, die niet weglopen voor risico’s, of die in een zaal met boze inwoners opstaan voor de niet-georganiseerde woningzoekers. Mensen die durven hun invloed te gebruiken, daar hebben we er meer van nodig. Niet meer het lied van ‘moeilijk, moeilijk, moeilijk’ maar een heropleven van de nu vijftig jaar oude, onparlementaire, maar iconische uitspraak van Jan Schaefer. U weet wel. 
Voor elke wethouder van Ruimte en Wonen is een glansrol weggelegd. Als zij er hun gewicht achter zetten, maakt dat echt een verschil. Voor individuele mensen én voor minder maatschappelijk chagrijn.