De VNG nodigt alle Nederlandse gemeenten uit zich aan te sluiten bij het VNG-netwerk ‘Gemeenten4GlobalGoals’.

Elke gemeente bepaalt zelf of zij Global Goals gemeente wil worden. Een raadsbesluit is geen voorwaarde, maar geeft wel een krachtig signaal. Er gelden geen verplichte criteria of voorwaarden om Global Goals gemeente te worden. Wel is de verwachting dat de gemeente wil handelen in de geest van de doelen en er op geëigende momenten naar verwijst. Ook vragen wij gemeenten aan ons kenbaar te maken dat zij Global Goals gemeente willen zijn, via dit formulier.

Met de informatie op deze pagina helpt VNG International u op weg. Waar kunt u zoal aan denken als het gaat om ‘handelen in de geest van de Global Goals (ook SDG’s genoemd)’? De onderstaande 10 principes zijn daarom opgesteld als een handreiking: op welke manieren kan een gemeente invulling geven aan het predicaat Global Goals gemeente? Bij ieder punt staan ook concrete stappen die gemeenten kunnen nemen. 

Deze principes zijn gebaseerd op onder meer de Local Agenda 21 Planning Guide van ICLEI (1996); de Roadmap for Localizing the SDGs van UN Habitat en de Global Taskforce of Local and Regional Goverments (2016), en de Nederlandse Governance Monitor Duurzame Gemeenten (januari 2017).

1. Besef van verantwoordelijkheid voor ‘lokaal én verder weg’ en voor ‘nu én later’

De gemeente wil handelen vanuit het besef onderdeel te zijn van de wereldgemeenschap. Ze voelt zich medeverantwoordelijk voor het aanpakken van de oorzaken en gevolgen van mondiale uitdagingen. Het streven naar een eerlijke en duurzame wereld vergt gelijke rechten en kansen voor iedereen. Bij lokaal beleid en lokale actie wordt daarom rekening gehouden met de rechten en belangen van mensen elders in de wereld en van toekomstige generaties, en met de draagkracht van de planeet. 

Hoe?

In de praktijk kan de gemeente dit vormgeven door de eigen ecologische en sociale voetafdruk actief te verminderen, via maatschappelijk verantwoorde inkoop en bijvoorbeeld het energie-, grondstoffen-, klimaat- en natuurbeleid (zie hieronder). Internationale samenwerking kan dit versterken. Bovenstaande uitgangspunt vastleggen in een visiedocument kan helpen als onderliggende basis. 

2. Maak uw bijdrage zichtbaar

Gemeenten en hun inwoners dragen vaak al op veel manieren aan de doelen bij. De Global Goals bieden een extra kapstok om dat zichtbaar te maken en vormen een stimulans tot extra inspanning voor inclusieve en duurzame ontwikkeling, op basis van lokale prioriteiten. De gemeente bevordert met haar communicatie het lokale bewustzijn van de mondiale doelen en zoekt draagvlak voor gezamenlijke inspanningen met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Hoe?

De gemeente kan via de website, (sociale) media of duurzaamheidsevenementen aandacht besteden aan de Global Goals in relatie tot de lokale inzet. Delft, Oss en Schiedam geven een goed voorbeeld. VNG International stelt campagnemateriaal beschikbaar, waaronder de tijdcapsule. Tevens kan de VNG inspiratiesessies verzorgen voor raadsleden. 

Op de landelijke website SDGNederland.nl is veel informatie te vinden. Het werkt stimulerend en mobiliserend voor lokale partijen en inwoners om te zien wat de gemeente doet, welke initiatieven er al zijn en op welke manier zij zelf actief kunnen bijdragen.

3. Duurzaamheid en de Global Goals werken door in het hele beleid

Het helpt om een (integrale) visie te hebben op duurzaamheid, bij voorkeur opgesteld in een participatief proces met bewoners. Deze visie vertaalt zich in concrete meerjarige doelen voor belangrijke deelterreinen zoals het economische en omgevingsbeleid, energie en klimaat en het sociale domein. De uitvoering krijgt vorm via de begroting, jaarplannen en/of actieprogramma's. De gemeente houdt zicht op de resultaten, bijvoorbeeld via lokale of landelijke monitors, en stuurt bij waar nodig. 

Hoe?

Het coalitieakkoord is voor veel gemeenten de plek om een overkoepelende duurzaamheidsvisie vast te leggen. Vaak wordt deze verder uitgewerkt in een of meer beleidsnota's. Op het dataplatform Waarstaatjegemeente.nl zijn gemeentelijke data beschikbaar gemaakt voor de 17 doelen op het dashboard Sustainable Development Goals. Dit helpt gemeenten bij het monitoren van de Global Goals waar zij actief op willen sturen. 

4. (Beleids)coherentie voor duurzame ontwikkeling

In haar beleid en activiteiten gaat de gemeente uit van maatschappelijke opgaven. De aanpak daarvan kent altijd een combinatie van maatschappelijke, ecologische en economische kosten en baten. De gemeente streeft samen met belanghebbenden naar een goed evenwicht daartussen, met een transparante afweging. De gemeente gebruikt haar (handhavings)bevoegdheden om duurzame consumptie en productie te bevorderen en de kwaliteit van leefomgeving, landschap, natuur en biodiversiteit te versterken. In het economische en omgevingsbeleid is structureel aandacht voor kwetsbare groepen en sociale cohesie.

Hoe?

U kunt actief gebruikmaken van (toetsings)instrumenten. Voor maatschappelijk verantwoord ondernemen is er de internationale richtlijn ISO 26000. Ook de Omgevingswet biedt een goede basis voor integrale en inclusieve planning op gebiedsniveau, zodat woon- en werkgebieden voor iedereen aantrekkelijk en toegankelijk blijven en aaneengesloten natuurgebied wordt versterkt. De gemeente kan met economisch beleid, aanbestedingen en uitvoeringswerk zowel duurzaamheid bevorderen als arbeidsplaatsen creëren. Voor kennisuitwisseling bestaan tal van samenwerkingsverbanden, zoals GDO, Klimaatverbond Nederland en Platform 31.

5. Verankering van de doelen in de gemeentelijke organisatie en kerntaken

De gemeente kan een voorbeeldrol vervullen door naar vermogen de Global Goals te borgen in de eigen organisatie en kerntaken. Bijvoorbeeld in het personeelsbeleid, (digitale) dienstverlening, financieel beheer, inkoop en aanbesteding, verduurzaming van de voorraad gebouwen en het wagenpark, infrastructuur, groenbeheer, energieverbruik enzovoort. Het streven naar verduurzaming wordt gezien als een breed gedeelde verantwoordelijkheid, die helder wordt belegd in de bestuurlijke en ambtelijke organisatie.

Hoe? 

Als werkgever moet de gemeente aandacht geven aan onder andere (etnische) diversiteit, gelijke kansen en beloning voor mannen en vrouwen, een prettige werkcultuur en betrokken leiding, die aan stuurt op samenwerking binnen en tussen afdelingen.

Een coördinator of kernteam voor duurzaamheid (nationaal en internationaal) kan verbindend werken. Een krachtig instrument voor verduurzaming is maatschappelijk verantwoorde inkoop. De gemeente kan daartoe aansluiten bij het manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen, keteninitiatieven, labels als FairTrade of ISO 20400.

6. Participatie van inwoners in besluitvorming

De Global Goals gaan ook over betrokkenheid van burgers bij besluitvorming. De gemeente kan dit betrekken op het hele proces van visieontwikkeling, besluitvorming en aspecten van uitvoering. Inwoners worden dan tijdig betrokken bij voor hen relevante processen en krijgen snel en ruim toegang tot informatie.

Bij besluitvorming over bijvoorbeeld de landschappelijke inpassing van schone energieopwekking mag van inwoners en bedrijven worden gevraagd dat zij breder kijken dan het directe eigenbelang. De gemeente zet zich in om lokaal bestuur dichter bij de burger te brengen door initiatieven voor democratische vernieuwing en maatschappelijke participatie te ondersteunen. Daarbij wordt gericht aandacht besteed aan de betrokkenheid van sociaal kwetsbare groepen.

Hoe? 

Onder meer via fora als burgerdialoog, burgerbegrotingen, dorps- of wijkraden en digitale raadplegingen kunnen inwoners hun inbreng geven. Veel gemeenten geven maatschappelijk initiatief een plaats in formeel beleid. 

7. Ondersteuning van eigen inzet van inwoners, bedrijven en andere lokale actoren

De gemeente kan actief ruimte bieden aan initiatief uit de samenleving; ze stelt zich dan op als facilitator en verbinder van individuen, coöperaties, (sociale) ondernemers, maatschappelijke actoren, kennisinstituten en andere instanties die willen bijdragen aan de Global Goals. De gemeente kan duurzaam gedrag van inwoners, bedrijven en instellingen stimuleren en ondersteunen via een bewust gekozen mix van instrumenten, waaronder voorlichting, regelgeving, financiering, een gunstig (vestigings)klimaat en het actief samenbrengen van partijen.

Hoe?  

Voorbeelden zijn netwerken in verschillende gemeentes die specifiek gericht zijn op de Global Goals, zoals bijvoorbeeld Delft4GlobalGoals, Platform Global Goals Deurne of Global Goals Oss. Deze platformen hebben als doel initiatieven met betrekking tot de GlobalGoals/SDG’s te ondersteunen en verbinden. Andere gemeenten zetten duurzame ondernemers in het zonnetje, zoals met de Helden van Helmond

8. Regionale en interbestuurlijke samenwerking voor duurzaamheid

Een gezamenlijke aanpak met andere gemeenten, waterschappen en regionale partijen in lerende netwerken kan effectief zijn om bovenlokale vraagstukken aan te pakken, slagkracht te vergroten en duurzame initiatieven op te schalen. Gemeenten werken (ook via de VNG) samen met provincies en het rijk aan de grote transities in het fysieke en sociale domein en aan het identificeren en wegnemen van belemmeringen in wet- en regelgeving en financiering.

Hoe?

Interbestuurlijke samenwerking is er op veel terreinen en schaalniveaus, bijvoorbeeld gemeenschappelijke inkoop veiligheid, regionale energie- en grondstoffenplannen of omgevingsvisie, stimuleren van economische innovatie en werkgelegenheid, natuurbehoud en landschapsontwikkeling, duurzame voedselstrategie. In de regio’s Achterhoek en Hart van Brabant hebben gemeenten zich officieel tot SDG-regio verklaard, om de interbestuurlijke samenwerking op de Global Goals te benadrukken.

9. Internationale relaties en samenwerking

Via (regionale) netwerken, initiatieven, stedenbanden of andere samenwerkingsverbanden kan de gemeente, eventueel in samenwerking met maatschappelijke groeperingen, bedrijven en inwoners, bijdragen aan de internationale uitwisseling van informatie en ervaringen over duurzaamheid en de Global Goals. Zij kan ook bijdragen aan versterking van de (bestuurlijke) capaciteit van gemeenten in ontwikkelingslanden voor het behalen van de doelen. De gemeente zet zich ervoor in dat ook economische en handelsrelaties een positief effect hebben op duurzame doelstellingen en mensenrechten.

Hoe?

De gemeente kan zich aansluiten bij een van de vele internationale netwerken ter bevordering van duurzaamheid, bijvoorbeeld ICLEI, een netwerk voor lokale en regionale overheden die zich inzetten voor duurzame stedelijke ontwikkeling. Andere voorbeelden zijn de EU Covenant of Mayors for Climate & Energy of de wereldkoepel van lokale overheden en steden United Cities and Local Governments. Deze is heel actief rondom de Global Goals en biedt regelmatig nuttige materialen en handreikingen aan. 

Veel gemeenten, zoals Groningen, Opsterland, Utrecht en Helmond, zijn actief in het mobiliseren van lokale organisaties en bedrijven rond internationale (kennis)uitwisseling. Via VNG International en The Hague Academy for Local Governance kunnen gemeenteambtenaren en politici bijdragen aan training en opleiding voor gemeenteambtenaren en bestuurders in ontwikkelingslanden en landen die omschakelen naar meer open bestuurssystemen.

10. We doen het samen

Gemeenten4GlobalGoals ontwikkelt zich door de ideeën en inspanningen van de VNG en deelnemende gemeenten samen. Alle Global Goals Gemeenten kunnen daaraan bijdragen met eigen voorstellen en ervaringen. 

Hoe?

Gemeenten kunnen ervaringen (activiteiten, werkvormen, goed werkend beleid enzovoort) met ons delen in de vorm van een goed voorbeeld via GlobalGoals@vng.nl. Deze zullen we uitlichten in de nieuwsbrief en plaatsen op de webpagina. Daarnaast wordt ieder jaar uit alle goede voorbeelden de Meest Inspirerende Global Goals gemeente gekozen.

We moedigen gemeenten aan om hun Global Goals voorbeelden naar ons in te sturen. Twijfelt u over wat een goed voorbeeld inhoudt? Kijk op de pagina van de Global Goals Gemeenteverkiezing.