Wageningen heeft zich de laatste jaren ontpopt als een trotse, zelfbewuste gemeente. Niet langer verstopt de stad zich in de cocon van de gemeentegrenzen, ze vlindert nu met flair door het land en praat mee over van alles en nog wat. En presteert ook nog eens bovengemiddeld. Steeds vaker duikt Wageningen op in het linkerrijtje van ranglijstjes van goed presterende gemeenten. De bescheidenheid is afgeschud.
In zijn nieuwjaarstoespraak, begin dit jaar, wond burgemeester Floor Vermeulen er geen doekjes om. ‘Ik ken Wageningen als de stad die altijd een stap harder loopt. De stad die het goede voorbeeld geeft. De stad die het net even anders én beter doet’, zei hij, en somde de successen nog maar eens op: het meest vooruitstrevende inkomenszekerheidsbeleid van Nederland; een van de snelst groeiende gemeenten; duizend opvangplaatsen voor vluchtelingen; een duidelijke visie op de toekomst. En, voegt hij er aan het eind van het interview met VNG Magazine nog fijntjes aan toe: ‘We zijn ook nog eens de sportiefste gemeente van Nederland, blijkt uit onderzoek van een zorgverzekeraar.’
Uit een in opdracht van de gemeente uitgevoerd onderzoek naar de bestuurskracht concludeerde TwynstraGudde in augustus vorig jaar dat Wageningen ‘boven zijn klasse bokst’: ‘Wageningen doet het bijzonder goed voor een gemeente van die omvang. Het onderscheidt zich door een unieke mix van eigenzinnigheid en wijsheid. De opgaven waar het voor staat en de ambities die Wageningen wenst te realiseren, zijn niet typisch voor een gemeente met ruim 40.000 inwoners.’

Je kunt hier niet denken: dat doe ik even op een achternamiddag

Wat is het geheim achter het Wonder van Wageningen?
‘Ervoor zorgen dat je een hoog ambitieniveau hebt en je uiterste best doen om dat waar te maken. Maar wél vanuit de kennis en de inzet die in de stad beschikbaar zijn. Onze inwoners, onze vrijwilligers hébben die ambitie. Wij vertolken dat graag als gemeenteraad en als college, wij worden gedragen door de stad. Die vraagt veel van ons. Je kunt hier niet werken of bestuurder zijn of raadslid en denken: dat doe ik even op een achternamiddag, dat gaat gewoon niet.’

Kwamen die lovende woorden van TwynstraGudde over de bestuurskracht als een verrassing?
‘We zeiden steeds wel tegen elkaar dat we lekker bezig zijn, maar het is altijd fijn als dat wordt bevestigd. Eerlijk gezegd waren we er niet zo mee bezig, maar toen onze buurgemeente Renkum liet weten na te denken over haar bestuurlijke toekomst en daarbij een voorkeur heeft voor een samengaan met Wageningen, wilden we toch wel weten waar wij zelf eigenlijk staan. Uit dat onderzoek blijkt aan de ene kant dat we het hartstikke goed doen, maar er staat ook in dat we moeten nadenken of we dit op de langere termijn volhouden en dat we wat strakkere keuzes moeten maken. Maar het is natuurlijk een compliment aan de raad, het college en de ambtenaren die hier goed samenwerken. En aan de stad, het is niet gering wat we samen met de stad neerzetten. Daar ben ik supertrots op.’ 

Wageningen komt van ver. Tussen 1997 en 2005 passeerden hier maar liefst vier burgemeesters, van wie twee waarnemers.
‘De stad kende roerige tijden. Mijn voorganger Geert van Rumund trad in 2005 aan en heeft de bestuurlijke rust teruggebracht. Daar hebben we veel voordeel van gehad. Er ligt een grote opgave om zaken te realiseren. De woningbouw op gang brengen, de samenwerking met de universiteit verbeteren, stappen zetten met het sociaal beleid. Daar is de nodige bestuurskracht voor nodig.’

U bent nu bijna vier jaar burgemeester. Wat trof u aan?
‘Een gemeente die erg op zichzelf was. Het college ging bijvoorbeeld nooit naar de congressen van de VNG. Daarvan hebben we gezegd: dat moet anders, we gaan meer naar buiten. Sindsdien zijn we landelijk ­actief, de wethouders praten mee over inkomensbeleid, over asiel en migratie, de gemeentesecretaris zit in het bestuur van de Vereniging van Gemeentesecretarissen. We zijn minder bescheiden geworden, zelfbewuster. Mijn eerste jaar heb ik gebruikt om te investeren in de stad. Daarna zeiden de fractievoorzitters, terecht: we hebben je niet hiernaartoe gehaald om geen gebruik te maken van je netwerk in Den Haag.’

We zijn minder bescheiden geworden, zelfbewuster

Betaalt die profilering zich op enige manier uit?
‘Los van de waardering voor Wageningen en het feit dat we opvallen, laat dat zich lastig in een staatje weergeven. De kosten gaan voor de baten uit. Maar we hebben wel een heel goede Regio Deal binnen­gehaald, de provincie Gelderland gaat fors investeren in de stedelijke voorzieningen, zowel in de regio als in Wageningen, dus ik denk wel dat het effect heeft.’

Hoe belangrijk is de aanwezigheid van Wageningen University & Research voor de stad?
‘De WUR is al twintig keer op rij verkozen tot beste universiteit van Nederland, en is de meest duurzame universiteit van de wereld. In het buitenland kent iedereen die in de landbouwsector werkt de naam Wageningen, dankzij de universiteit. Wij zijn de kleinste universiteitsstad, maar hebben in verhouding de meeste studenten. De WUR heeft ook een toekomstvisie ontwikkeld over hoe Nederland er over honderd jaar uit zou kunnen zien. De vertaling daarvan naar Wageningen hebben wij in onze gemeentelijke visie meegenomen. De universiteit denkt mee over ­alles wat een bedreiging voor de wereld vormt: stikstof, water, voedselzekerheid, klimaat. Die kennis wil ze graag delen met de Nederlandse regering, maar die moet daar wel voor openstaan. De Haagse molens draaien heel traag, daarom komen wij met eigen plannen voor onze woningbouw, energielevering en klimaattransitie. Daar hebben we de kennis van de universiteit voor nodig. Daarom zeggen we als universiteitssteden ook tegen de regering: bezuinig niet op onderwijs en onderzoek, maar investeer erin. Om met Klaas Knot van De Nederlandsche Bank te spreken: je moet niet 85 keer het woord innovatie in je regeerprogramma zetten en er vervolgens op bezuinigen.’

Komt Wageningen, met al zijn bestuurskracht, het ravijnjaar 2026 en de jaren daarna zonder kleerscheuren door?
‘Natuurlijk hebben wij daar ook last van en we voeren hier ook de discussie wat we gaan doen, welke keuzes maken we als het rijk niet over de brug komt. Onze Duitse partnerstad Mörfelden-Walldorf, bij Frankfurt, vraagt weleens: hoe doen jullie dat eigenlijk, met al die taken die jullie meer hebben dan wij, en de helft van het personeel? We hebben van de gemeenteraad de afgelopen jaren de ruimte gekregen om de organisatie te vergroten. Hebben we nu alles wat we nodig hebben? Nee natuurlijk niet, we zijn geen 100.000+-gemeente met veel medewerkers. De monumenten vliegen je hier om de oren, maar voor erfgoed is maar 0,9 fte beschikbaar. Onze ambtenaar sport is twee jaar geleden ingezet voor de opvang van Oekraïners. Tja, dan kan hij niet werken aan sportbeleid.’

Vorige maand, bij de ledenbijeenkomst van de VNG, stelde u voor om direct naar de rechter te stappen omdat het rijk niet met geld voor gemeenten over de brug komt, en niet te wachten tot het volgende Overhedenoverleg op 14 april.
‘Toen ik nog gedeputeerde was heb ik als vicevoorzitter van het IPO ook bij het Overhedenoverleg met het rijk en de gemeenten aan tafel gezeten, dus ik weet een beetje hoe dat gaat. Ik hoop dat de gemeenten op 14 april binnenhalen wat we binnen moeten halen, maar gelet op het trackrecord van de rijksoverheid is mijn verwachting niet hoog. Dan moet je, helaas, de druk maximaal opvoeren.’ 

Het zou heel mooi zijn als de boodschap van onze nationale 5 mei-viering ook in het Witte Huis landt

Wageningen staat ook bekend als de stad van de bevrijding, dit jaar 80 jaar geleden. De start van de Nationale 5 mei-viering is in Wageningen, in een tijd van ongekende geopolitieke spanningen. Wat merkt u daarvan, als onze bevrijders van weleer naar de stad komen?
‘We hebben ieder jaar onze uitdagingen rond 4 en 5 mei. Wageningen is natuurlijk de stad waar de Canadezen de vrede voor Nederland hebben uitonderhandeld. Zij kunnen zeker weer op een warm welkom rekenen. En de Amerikanen zijn nog steeds lid van de NAVO en de VN. Zij lopen ook mee in het defilé, dat wordt gewaardeerd. De Amerikaanse attaché zal gewoon de vlag hijsen, zoals elk jaar. De aandacht zal vooral uitgaan naar de 5 mei-lezing die hier door minister-president Donald Tusk van Polen wordt uitgesproken.’

Tusk kennende zal hij zich niet inhouden en kritisch zijn over de Amerikaanse regering. President Trump zal dan not amused zijn.
‘Nou, daar zijn we dan klaar voor. Het zou heel mooi zijn als de boodschap van onze nationale 5 mei-viering ook in het Witte Huis landt.’