In deze Q&A's behandelen we uiteenlopende vragen over de BOPA. We vullen de Q&A voortdurend verder aan. Staat uw vraag er niet bij? Stel hem dan in het Vragenuur BOPA.
Voor een overzicht van updates zie onderaan deze pagina.
- Wat is een BOPA?
- Wat zijn voorbeelden van een BOPA?
- Wat is het verschil tussen een BOPA en een binnenplanse OPA?
- Wat is de juridische grondslag voor de BOPA?
- Welke regels gelden voor een BOPA?
1. Wat is een BOPA?
De afkorting BOPA staat voor een Buitenplanse OmgevingsPlanActiviteit.
Er zijn twee situaties waarin een initiatief valt onder het begrip BOPA:
- Het omgevingsplan bevat een vergunningplicht voor het initiatief. De vergunning kan niet binnenplans verleend worden, omdat het initiatief niet past binnen de beoordelingsregels die voor deze vergunningplicht in het omgevingsplan staan.
- Het omgevingsplan bevat geen vergunningplicht voor het initiatief, maar het initiatief is in strijd met algemene regels in het omgevingsplan.
In beide situaties is het initiatief in strijd met regels in het omgevingsplan. Het kan alleen ‘buitenplans’ worden vergund met een BOPA-omgevingsvergunning. Voorwaarde daarvoor is dat het past binnen de beoordelingsregels voor een BOPA-omgevingsvergunning die in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) staan.
In het spraakgebruik wordt de afkorting BOPA zowel gebruikt voor de buitenplanse omgevingsplanactiviteit op zich, als voor de omgevingsvergunning voor een BOPA. Ook in deze vraag en antwoord gebruiken we kortheidshalve vaak BOPA voor de BOPA-omgevingsvergunning. Soms gebruiken we BOPA ook voor de BOPA-activiteit op zich.
2. Wat zijn voorbeelden van een BOPA?
Voorbeeld van de eerste situatie uit vraag 1: een initiatief dat niet binnenplans vergund kan worden
In een omgevingsplan zou een binnenplanse vergunningplicht kunnen staan dat het in een bepaald gebied verboden is om zonder omgevingsvergunning de nokhoogte van gebouwen hoger dan 10 meter te maken. In dat omgevingsplan staan dan ook de beoordelingsregels waaraan een aanvraag voor een hogere nokhoogte getoetst moet worden. Hierin kan bijvoorbeeld staan dat zo'n hogere nokhoogte vergund kan worden als dit niet leidt tot onevenredige hinder of uitzichtverlies voor omliggende percelen, maar hooguit tot 11 meter.
Als een initiatiefnemer dan een nokhoogte van 12 meter aanvraagt, kan dat sowieso niet binnenplans vergund worden, omdat de aangevraagde hoogte meer is dan 11 meter.
Het bevoegd gezag kan vervolgens beoordelen of deze aanvraag buitenplans, dus als BOPA, wel vergund zou kunnen worden. Hiervoor gelden andere beoordelingsregels. Deze staan in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl).
Voorbeeld van de tweede situatie uit vraag 1: een initiatief waarvoor geen vergunningplicht in het omgevingsplan staat, maar waarbij sprake is van strijd met algemene regels in het omgevingsplan
In een omgevingsplan kan voor een bepaald gebied een algemene regel gelden dat daar geen woningen gebouwd mogen worden. Een initiatiefnemer kan dan een BOPA aanvragen om in dat gebied wèl een woning te mogen bouwen. Ook zo'n aanvraag moet getoetst worden aan de beoordelingsregels in het Bkl.
3. Wat is het verschil tussen een BOPA en een binnenplanse OPA?
Er bestaat ook een binnenplanse omgevingsplanactiviteit. Daarvan is sprake als voor een initiatief een omgevingsvergunning nodig is op grond van het omgevingsplan en die vergunning verleend kan worden, omdat het initiatief past binnen de bijbehorende beoordelingsregels. Deze beoordelingsregels staan in het omgevingsplan.
Zowel de binnenplanse als de buitenplanse omgevingsplanactiviteit vallen onder het begrip ‘omgevingsplanactiviteit’ (OPA). Voor de buitenplanse variant wordt de afkorting BOPA gebruikt.
Voor de wettelijke definities van ’omgevingsplanactiviteit’ en ’buitenplanse omgevingsplanactiviteit’ zie de begrippenlijst van de Omgevingswet (iplo.nl; zie onder Geconsolideerde versies, Omgevingswet).
4. Wat is de juridische grondslag voor de BOPA?
De juridische grondslag voor de BOPA is de vergunningplicht in artikel 5.1 lid 1 onder a Omgevingswet. Daar wordt bepaald dat het verboden is zonder omgevingsvergunning een omgevingsplanactiviteit te verrichten. In de begripsbepalingen van de Omgevingswet staat wat een omgevingsplanactiviteit is en daar valt ook de BOPA onder. Zie ook vraag 3.
5. Welke regels gelden voor een BOPA?
Een BOPA is een bepaald type omgevingsvergunning, namelijk een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit. Er zijn daarnaast ook omgevingsvergunningen voor andere activiteiten, bijvoorbeeld de omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit of de omgevingsvergunning voor een milieubelastende activiteit. Alleen bij de omgevingsvergunning voor omgevingsplanactiviteiten bestaat er een binnenplanse en een buitenplanse variant. Iets dergelijks bestaat niet bij omgevingsvergunningen voor andere activiteiten.
Omdat een BOPA een omgevingsvergunning is, gelden voor een BOPA ten eerste de algemene regels voor omgevingsvergunningen. Dit gaat onder meer om:
- de procedure
- het bevoegd gezag
- de beoordeling van de aanvraag (zie ook vraag 11)
Daarnaast zijn er enkele speciale regels die alleen voor de BOPA gelden. Dit gaat onder meer om:
- de mogelijkheid voor het bevoegd gezag om de uitgebreide procedure van toepassing te verklaren
- de mogelijkheid van participatieverplichting
- de mogelijkheid van adviesrecht van de gemeenteraad (zie de handreiking Adviesrecht gemeenteraad bij afwijkingen van het omgevingsplan)
- Is de BOPA net zoiets als de huidige Wabo-afwijkvergunning?
- Wat is het verschil in reikwijdte tussen de huidige Wabo-afwijkvergunning en de BOPA?
- Krijg ik als milieuprofessional ook te maken met de BOPA?
- Wat is het verschil in terminologie tussen de Wabo-afwijkvergunning en de BOPA?
- De ‘kruimelgevallen-regeling’ vervalt. Wat betekent dat?
6. Is de BOPA net zoiets als de huidige Wabo-afwijkvergunning?
Onder het huidig recht kennen we voor ruimtelijke ordening de afwijkvergunning van de Wabo. De afwijkvergunning biedt flexibiliteit bij een bestemmingsplan. Met deze vergunning kan een initiatief worden toegestaan dat niet past binnen de regels van een bestemmingsplan.
Onder de Omgevingswet krijgen we de BOPA. Die biedt flexibiliteit ten opzichte van een omgevingsplan. Met deze vergunning kan een initiatief worden toegestaan dat niet past binnen de regels van een omgevingsplan.
Dus ja, de BOPA lijkt sterk op de huidige afwijkvergunning. Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Zo is de reikwijdte van de BOPA inhoudelijk breder en verandert de terminologie. Daarnaast zijn er verschillen in de procedure. De reikwijdte komt hieronder bij vraag 7 t/m 9 aan bod. De terminologie behandelen we bij vraag 10. Voor de procedurele wijzigingen voegen we binnenkort vragen toe.
7. Wat is het verschil in reikwijdte tussen de huidige Wabo-afwijkvergunning en de BOPA?
Bij de huidige Wabo-afwijkvergunning gaat het alleen om ruimtelijke ordening. Het gaat alleen om afwijken van een bestemmingsplan.
Met een BOPA kan worden afgeweken van een omgevingsplan. De reikwijdte van een omgevingsplan is breder dan de reikwijdte van een bestemmingsplan: van ruimtelijke ordening naar de hele fysieke leefomgeving. Daardoor kan het bij een BOPA in principe gaan om alle aspecten van de fysieke leefomgeving. Dus niet alleen ruimtelijke aspecten, maar ook milieu, bouwregels, monumentenzorg, standplaatsen, enzovoort. NB: Hierop bestaat een uitzondering; we voegen daar binnenkort een vraag over toe.
Een typisch voorbeeld van de Wabo-afwijkvergunning is een omgevingsvergunning om een agrarisch perceel in strijd met het bestemmingsplan te gebruiken voor een woonfunctie. Met een BOPA is het bijvoorbeeld ook mogelijk om aan een bedrijf toe te staan om meer geluidbelasting te veroorzaken op omliggende woningen dan is toegestaan volgens de geluidsnormen uit het omgevingsplan.
8. Krijg ik als milieuprofessional ook te maken met de BOPA?
Ja. Zoals bij vraag 7 is toegelicht, kan een BOPA ook worden aangevraagd voor het afwijken van milieuregels in het omgevingsplan. Bij het beoordelen van een dergelijke vergunningaanvraag zal de vergunningverlener milieudeskundigheid nodig hebben.
Ook een milieutoezichthouder kan met de BOPA te maken krijgen. Namelijk als met een BOPA voor een bepaald initiatief is toegestaan om af te wijken van milieuregels in het omgevingsplan. Bijvoorbeeld een bedrijf dat dankzij een BOPA een hoger geluidsniveau mag veroorzaken dan de algemene geluidsnormen in het omgevingsplan. De toezichthouder moet dan controleren op de geluidsnorm in de BOPA, niet op de algemene geluidsnorm in het omgevingsplan.
9. Wat is het verschil in terminologie tussen de Wabo-afwijkvergunning en de BOPA?
De Wabo gebruikt de termen ‘in strijd met’, ‘afwijken’, ‘binnenplans’ en ‘buitenplans’ op een andere manier dan de Omgevingswet.
Terminologie huidig recht
Op grond van de Wabo kan met een Wabo-omgevingsvergunning worden toegestaan om gronden of bouwwerken te gebruiken in strijd met een bestemmingsplan (art. 2.1 lid 1 onder c Wabo). Deze omgevingsvergunning wordt vaak de ‘afwijkvergunning’ genoemd. Onder de Wabo bestaan 3 varianten van dit type omgevingsvergunning (zie art. 2.12 lid 1 onder a Wabo):
- met toepassing van de in het bestemmingsplan of de beheersverordening opgenomen regels inzake afwijking
- in de bij het Besluit omgevingsrecht (Bor) aangewezen gevallen
- in overige gevallen, als de motivering van het besluit een goede ruimtelijke onderbouwing bevat
Het eerste geval – waarbij de Wabo dus de termen ‘afwijken’ en ‘in strijd met’ gebruikt – heet onder de Wabo de binnenplanse variant. Het tweede en derde geval heten onder de Wabo de buitenplanse varianten.
Opmerkingen:
- Het tweede geval zijn de zogenoemde kruimelgevallen. Zie hierover vraag 10.
- Het derde geval wordt informeel nog wel ‘projectbesluit’ genoemd. Dit is echter een term uit de oude Wet ruimtelijke ordening van vóór 2009. Deze term kunnen we beter achter ons laten, aangezien de Omgevingswet de term ’projectbesluit’ voor iets wezenlijk anders gebruikt. Zie hiervoor de webpagina Projectbesluit op de site van IPLO.
Terminologie Omgevingswet
De Omgevingswet benoemt de binnenplanse OPA als ‘niet in strijd’ met het omgevingsplan. Voor de BOPA spreekt de Omgevingswet van activiteiten die ‘in strijd’ zijn met het omgevingsplan. Zie voor beide de definitie in de begrippenbijlage bij de Omgevingswet (iplo.nl; zie onder Geconsolideerde versies, Omgevingswet). Dezelfde terminologie vind je bijvoorbeeld ook in artikel 8.0a van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). In dat artikel staan de algemene beoordelingsregels voor een aanvraag om een omgevingsplanactiviteit.
10. De ‘kruimelgevallen-regeling’ vervalt. Wat betekent dat?
De ‘kruimelgevallen-regeling' is onder de Omgevingswet niet meer nodig en vervalt daarom.
Toelichting
De Wabo kent de zogenoemde 'kruimelgevallen-regeling'. Dit betreft een groep kleinere buitenplanse afwijkingen van het bestemmingsplan. De gevallen waarin de kruimelgevallen-regeling mag worden toegepast zijn aangewezen in het Besluit Omgevingsrecht (Bor) (zie ook vraag 9).
Zowel de kruimelgevallen als grotere buitenplanse afwijkingen kunnen worden vergund met een Wabo-afwijkvergunning. Voor de kruimelgevallen verloopt dit in twee opzichten gemakkelijker dan voor de niet-kruimelgevallen:
- Voor de kruimelgevallen wordt de kortere reguliere procedure van 8 weken toegepast, terwijl voor de niet-kruimelgevallen de langere uitgebreide procedure van 6 maanden moet worden doorlopen.
- Voor de kruimelgevallen kan volstaan worden met een lichtere motivering, terwijl voor de niet-kruimelgevallen een zogenoemde 'goede ruimtelijke onderbouwing' geleverd moet worden.
Onder de Omgevingswet is de reguliere procedure de hoofdregel voor alle BOPA’s. Ook regelt de Omgevingswet dat voor de kleinere BOPA-gevallen worden volstaan met een relatief lichte onderbouwing. Daardoor is een aparte kruimelgevallen-regeling dus niet meer nodig.
Gemeenten hebben op dit moment vaak 'kruimelgevallen-beleid'. Daarin staat bijvoorbeeld wanneer een kruimelgeval in principe vergund kan worden. Onder de Omgevingswet kunnen gemeenten dergelijk beleid nog steeds gebruiken bij de beoordeling van aanvragen voor de kleinere afwijkingen die voorheen in het Bor werden opgesomd.
- Wat zijn de beoordelingsregels voor een BOPA
- Kun je in een BOPA regels opnemen over de inrichting van het perceel?
- Kun je een BOPA inzetten voor herbestemming?
- Wat is de verhouding tussen een BOPA en vergunningvoorschriften/maatwerkvoorschriften?
- Kun je met een BOPA afwijken van instructieregels?
- Kun je een BOPA verlenen voor een locatie met terugkerende evenementen?
- Kan er bij een BOPA sprake zijn van kostenverhaal?
- Is een BOPA opnieuw appellabel bij verwerking in het omgevingsplan?
11. Wat zijn de beoordelingsregels voor een BOPA?
Een BOPA moet voldoen aan een evenwichtige toedeling van functies aan locaties (in het dagelijks spraakgebruik: ETFAL) en de beoordelingsregels uit het Besluit kwaliteit leefomgeving. De aanvrager moet een onderbouwing aanleveren van de ETFAL.
Meer informatie:
- Beoordelen BOPA (iplo.nl): uitgebreide informatie over het beoordelen van een BOPA
- Formats en voorbeelden van BOPA onderbouwing en besluiten: hier vindt u ook voorbeelden van de onderbouwing van de ETFAL
12. Kun je in een BOPA regels opnemen over de inrichting van het perceel?
Ja. Aan een BOPA kunnen voorschriften worden verbonden. Het verbinden van voorschriften aan een omgevingsvergunning moet voldoen aan diverse regels en voorwaarden. Het gaat te ver die hier te beschrijven. We benadrukken de volgende voorwaarden:
- ze moeten betrekking hebben op het gebied waar de vergunningaanvraag op ziet, én
- ze moeten betrekking hebben op de aangevraagde ontwikkeling
Zo kunnen bij een vergunning voor het bouwen van een hoofdgebouw voorschriften worden gesteld over de inrichting van het perceel die bijvoorbeeld gaan over bebouwingsvrije zones en de locatie van watercompensatie op het perceel.
13. Kun je een BOPA inzetten voor herbestemming?
'Herbestemming' is met een BOPA niet mogelijk. De BOPA is een vergunning die voorziet in een afwijking van het omgevingsplan en kan geen wijzigingen in het omgevingsplan aanbrengen. De BOPA kan dus bijvoorbeeld niet gebruikt worden voor herbestemming van agrarisch naar wonen.
14. Wat is de verhouding tussen een BOPA en vergunningvoorschriften/maatwerkvoorschriften?
Deze vraag gaat over de verhouding tussen enerzijds een BOPA en anderzijds vergunningvoorschriften op grond van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en maatwerkvoorschriften op grond van het omgevingsplan. We laten aan de hand van een voorbeeld zien dat in sommige situaties maatwerkvoorschriften een alternatief kunnen zijn voor een BOPA.
Stel een metaalbewerkingsbedrijf wil uitbreiden. Het initiatief is vergunningplichtig voor de activiteit bouwen en voor een milieubelastende activiteit (mba) op grond van het Bal. Binnen het bedrijf vinden ook activiteiten plaats die niet onder de vergunningplicht vallen maar wel geluid veroorzaken. De totale geluidbelasting door het initiatief is meer dan de in het omgevingsplan toegestane geluidbelasting. Verder voldoet het initiatief wel aan het omgevingsplan.
In dit voorbeeld moet het metaalbewerkingsbedrijf sowieso de volgende aanvragen doen:
- waarschijnlijk 2 aanvragen voor het bouwen:
- één voor een omgevingsplanactiviteit-vergunning voor bouwen, in stand houden en gebruiken van een gebouw (‘ruimtelijke bouwvergunning’)
- één voor een vergunning voor de activiteit technisch-bouwen (‘technische bouwvergunning’)
- een aanvraag voor een vergunning voor de milieubelastende activiteit bedoeld in het Bal (bijvoorbeeld art. 3.106 Bal)
Daarnaast moet het metaalbewerkingsbedrijf voor het aspect geluid nog verzoeken om meer geluid te mogen veroorzaken dan de algemene regels van het omgevingsplan (bij inwerkingtreding: de bruidsschat) toestaan. Daarvoor zijn er 2 mogelijkheden:
- een aanvraag om een vergunning voor een BOPA, of
- een verzoek om een maatwerkvoorschrift geluid op grond van art. 22.45 van het omgevingsplan
Het hangt van de specifieke situatie af welke mogelijkheid de voorkeur heeft.
We zien hier hoe een BOPA onderdeel kan zijn van het totale pakket aan toestemmingen en dat naast de BOPA in sommige situaties ook maatwerkvoorschriften kunnen worden gebruikt om een initiatief te kunnen faciliteren.
15. Kun je met een BOPA afwijken van instructieregels?
De Omgevingswet biedt een grondslag om een ontheffingsmogelijkheid op te nemen in een provinciale verordening of in een rijksinstructieregel (art. 2.32, eerste en tweede lid). U kunt alleen afwijken van een instructieregel als dat expliciet is geregeld in de regels waar u van af wilt wijken. Dit is een zelfstandige procedure en het afwijken vindt dan niet plaats met een BOPA. De procedure voor afwijken van instructieregels is opgenomen in de provinciale verordening of AMvB. NB: Na het doorlopen van deze procedure kan eventueel alsnog een procedure voor een BOPA doorlopen worden om het initiatief mogelijk te maken.
Naast het bovenstaande is het van belang om te realiseren dat er verschillende soorten instructieregels zijn. Afhankelijk van de soort instructieregel heeft het bevoegd gezag een bepaalde ruimte om eigen afwegingen te maken. Dit kan variëren van geen tot grote afwegingsruimte.
16. Kun je een BOPA verlenen voor een locatie met terugkerende evenementen?
Een BOPA kan worden verleend om af te wijken van het omgevingsplan voor een activiteit. Er zit geen beperking aan de ‘toegestane activiteiten’ die met een BOPA kunnen worden verleend. U kunt dus een BOPA verlenen voor een locatie waar meerdere en jaarlijks terugkerende evenementen plaatsvinden. Belangrijk is wel om te beseffen dat een BOPA (beschikking) een andere werking heeft dan een algemene regel. Dit kan tot problemen leiden als niet meer duidelijk voor wie de vergunning geldt en wie gehouden is de voorschriften na te leven.
In de BOPA moet u de locatie en de randvoorwaarden op dezelfde manier regelen als u dat zou doen in het omgevingsplan. U moet (onder meer) beoordelen of sprake is van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Denk aan:
- het maximum aantal evenementen
- het maximum aantal dagen dat een evenement mag duren
- de van toepassing zijnde geluidsnormen
U moet deze BOPA uiteindelijk ook verwerken in het omgevingsplan.
17. Kan er bij een BOPA sprake zijn van kostenverhaal?
Overheden zijn bij gebiedsontwikkeling verplicht tot kostenverhaal. Het afsluiten van een overeenkomst tussen de initiatiefnemer van de bouwactiviteit en het bevoegd gezag heeft daarbij de voorkeur (privaatrechtelijk, is vaak de anterieure overeenkomst). Als het niet mogelijk is een overeenkomst af te sluiten, is de publiekrechtelijke weg verplicht. Dan verhaalt het bevoegd gezag de kosten op basis van de regels in een omgevingsplan, een BOPA of een projectbesluit.
Meer informatie: Kostenverhaal gebiedsontwikkeling (iplo.nl)
18. Is een BOPA opnieuw appellabel bij verwerking in het omgevingsplan?
Het verwerken van een BOPA in het omgevingsplan (iplo.nl) betekent juridisch gezien dat het omgevingsplan wordt gewijzigd. Onderdeel van de wijzigingsprocedure is de terinzagelegging van het ontwerpbesluit. Met daarbij de mogelijkheid tot het geven van zienswijzen door eenieder. De Omgevingswet (artikel 16.31) bepaalt echter dat de zienswijzen geen betrekking kunnen hebben op het deel van het ontwerp van een omgevingsplan dat zijn grondslag vindt in een omgevingsvergunning voor een BOPA.
Deze bepaling moet gelezen worden in samenhang met artikel 6:13 van de Algemene wet bestuursrecht. Dit artikel bepaalt dat geen beroep bij de bestuursrechter kan worden ingesteld door een belanghebbende aan wie redelijkerwijs kan worden verweten dat hij geen zienswijzen naar voren heeft gebracht.
Dit betekent dat in beginsel het instellen van beroep tegen de verwerking van een BOPA in het omgevingsplan leidt tot niet ontvankelijkheid van diegene die beroep heeft ingesteld. Vrij vertaald: de omzetting van BOPA in omgevingsplan is niet appellabel. Dit is de hoofdregel.
Nuancering op de hoofdregel
In de praktijk kunnen er diverse situaties zijn waar de hoofdregel toch genuanceerder ligt. Het gaat te ver om hier op al die situaties in te gaan, maar we geven een voorbeeld. Bij de verwerking van een BOPA is het soms complex om exact het vergunde op te nemen in het omgevingsplan, in exact dezelfde verwoording. Bij de omzetting wordt mogelijk iets meer of juist iets minder ruimte geboden. Het ligt voor de hand dat zienswijzen hier wel betrekking op kunnen hebben en in zo’n situatie dus wel beroep kan worden ingesteld (voor wat betreft dit stuk).
- Van welke BOPA's moet je de kennisgeving zichtbaar maken in het Omgevingsloket?
- Is een MER nodig voor een BOPA?
- Kun je bij een BOPA standaard de uitgebreide procedure van toepassing verklaren?
- Hoe werkt de gefaseerde BOPA?
19. Van welke BOPA's moet je de kennisgeving zichtbaar maken in het Omgevingsloket?
Van alle omgevingsvergunningen (dus ook alle BOPA's) moet u de kennisgeving publiceren in het gemeenteblad. Zie hiervoor ook onze webpagina Wettelijk verplichte communicatiemomenten bij vergunningverlening, meldingen en informatieplichten.
Voor bepaalde BOPA’s geldt dat de kennisgeving óók zichtbaar moet zijn in het Omgevingsloket. Dit komt omdat de kennisgeving van bepaalde BOPA's is aangewezen als een omgevingsdocument. Andere omgevingsdocumenten zijn bijvoorbeeld het omgevingsplan of het omgevingsprogramma. Dit op grond van de Regeling Standaarden publicaties Omgevingswet. Het gaat om de volgende gevallen:
‘een voortdurende buitenplanse omgevingsplanactiviteit, waaraan geen termijn als bedoeld in artikel 5.36, eerste lid, Omgevingswet is verbonden, die betreft:
1) een omgevingsplanactiviteit bestaande uit het in stand houden van:
a. een of meer nieuw te bouwen hoofdgebouwen, en/of
b. een of meer andere bouwwerken buiten de bebouwde kom met een oppervlakte
van meer dan 150 m2 of een hoogte van meer dan 40 m; en/of
2) een omgevingsplanactiviteit, anders dan onder 1, die niet in overeenstemming is met een aan een locatie toegedeelde functie.’
Zie vraag 24 voor de technische werkwijze voor het zichtbaar maken van de kennisgeving van de BOPA in het Omgevingsloket.
20. Is een MER nodig voor een BOPA?
De MER-beoordelingsplicht blijft bestaan, namelijk bij dezelfde categorieën van activiteiten als genoemd in het Besluit MER. Een bekend voorbeeld is het stedelijk ontwikkelingsproject. Afhankelijk van de omvang en impact van de BOPA kan de uitkomst van de MER-beoordeling zijn dat een milieueffectrapport (MER) nodig is. Dit is met een afwijkvergunning onder de Wabo/Wro ook nu het geval.
21. Kun je bij een BOPA standaard de uitgebreide procedure van toepassing verklaren?
Het bevoegd gezag mag niet van tevoren beslissen dat zij bij een BOPA de uitgebreide procedure (afdeling 3.4 Awb) altijd van toepassing zal verklaren. Het bevoegd gezag kan wel beleidsregels opstellen over hoe zij de wettelijke criteria hiervoor (artikel 16.65 lid 4, onder a en b, Omgevingswet) uitlegt. Een individuele beoordeling is telkens aan de orde. Lees meer hierover op de website van IPLO
22. Hoe werkt de gefaseerde BOPA?
In de overgangsfase van het omgevingsplan (tot 1 januari 2032) is het mogelijk om een BOPA gefaseerd aan te vragen. Bij bijvoorbeeld een woningbouwontwikkeling kan een initiatiefnemer eerst een aanvraag doen voor een omgevingsvergunning voor het bouwrijp maken, aanbrengen van verhardingen, locaties en afmetingen van woningen. Daarna het aanvragen voor het feitelijk verrichten van de omgevingsplanactiviteit.
Meer informatie: Gefaseerde BOPA (iplo.nl)
- Welk aanvraagformulier gebruik je voor een BOPA?
- Hoe maak je de kennisgeving van een BOPA zichtbaar in het Omgevingsloket?
- Hoe bepaal je de contour van de GML?
23. Welk aanvraagformulier gebruik je voor een BOPA?
Voor elke omgevingsplanactiviteit waarvoor de bruidsschat een vergunningplicht bevat (en dus aanvraagvereisten) is er bij inwerkingtreding in het Omgevingsloket een specifiek vergunningaanvraagformulier. Dit formulier kan ook worden gebruikt voor een BOPA-aanvraag. Na inwerkingtreding kan de gemeente hier verder zelf keuzes in maken.
Voor activiteiten waarvoor de bruidsschat géén vergunningplicht bevat is er bij inwerkingtreding geen specifiek vergunningaanvraagformulier. In die gevallen kunt u het formulier ‘Afwijken van regels in het omgevingsplan’ gebruiken.
24. Hoe maak je de kennisgeving van een BOPA zichtbaar in het Omgevingsloket?
Voor de BOPA's die zichtbaar moeten zijn in het loket (zie ook vraag 19) geldt dat alleen de kennisgeving getoond wordt. De publicatie gebeurt via DROP. Een kennisgeving van een BOPA wordt dus niet gepubliceerd via de omgeving van het omgevingsplan maar via het VTH-spoor. Na aanlevering zorgt DROP automatisch voor het zichtbaar worden van de kennisgeving in het Omgevingsloket én voor de publicatie van de kennisgeving van de BOPA op Officielebekendmakingen.nl.
Het Toepassingsprofiel kennisgeving BOPA schrijft voor op welke manier u de kennisgeving met behulp van DROP moet aanleveren.
U kunt direct inloggen op DROP of (indien beschikbaar) gebruikmaken van de koppeling naar DROP in uw VTH-software. In DROP of in uw software selecteert u dat het een BOPA betreft, die zichtbaar moet zijn in het DSO. Vervolgens levert u de volgende stukken aan:
- de tekst van de kennisgeving (zakelijke weergave van de inhoud van de vergunning)
- een GML-bestand. Voor de contour van de GML zie vraag 25.
- een identificatienummer
- het IMRO-id (indien van toepassing). Het IMRO-id is alleen nodig als de locatie waar de kennisgeving van de BOPA betrekking op heeft, gelegen is in het tijdelijk deel van het omgevingsplan. Dit geldt als voor de betreffende locatie het omgevingsplan van rechtswege nog niet volledig is vervangen door het integraal omgevingsplan. Het gaat hierbij om de IMRO-identificatie van het ruimtelijk plan waarvan wordt afgeweken.
Tip: Vermeld ‘BOPA’ in de titel, zodat de BOPA in het loket ook als zodanig herkenbaar is.
Let op: in geval van een uitgebreide procedure moet u ook stukken elektronisch ter inzage leggen. Zie ook de pagina Toelichting bij Kennisgeven ontwerpbesluit en terinzagelegging - uitgebreide procedure.
Meer informatie: Publiceren BOPA (iplo.nl)
25. Hoe bepaal je de contour van de GML?
Het GML-bestand dat moet worden aangeleverd, voorziet in een geografische weergave van de locatie voor de kennisgeving van de BOPA. Deze contour heeft een signaalfunctie en kan afwijken van de juridische locatie van de BOPA. De BOPA, dus de vergunning zelf, geeft aan wat precies de afwijking van het omgevingsplan is en voor welke locatie deze geldt. Voor het bepalen van de contour van het GML-bestand bestaat beoordelingsvrijheid voor het bevoegd gezag.
We geven een voorbeeld om dit te verduidelijken. Stel, er wordt een initiatief ingediend voor het uitbreiden van een hoofdgebouw met een aanbouw. Een groot deel van de aanbouw past binnen de regels van het omgevingsplan. Een klein deel van de aanbouw past niet in deze regels en de gemeente verleent voor dit deel een BOPA. Dan kan je als gemeente bij de kennisgeving van de publicatie kiezen voor een GML die alleen de juridische locatie van de BOPA toont óf voor een GML die aangeeft dat op het betreffende kadastrale perceel een BOPA is verleend. Vanuit het oogpunt van dienstverlening raden we aan om in de GML het kadastrale perceel als contour op te nemen. Als de situatie daar om vraagt kunt u uiteraard een andere keuze maken. Bijvoorbeeld als de omvang van het kadastrale perceel niet in verhouding staat tot de locatie waarop de BOPA betrekking heeft.
- Wat is een maatwerkvoorschrift?
- Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de BOPA en het maatwerkvoorschrift?
- Wanneer is een maatwerkvoorschrift een alternatief voor een BOPA?
- Maatwerkvoorschrift als alternatief voor BOPA: hoe kies je?
- Wanneer is een combinatie van maatwerkvoorschrift en BOPA aan de orde?
- Wat zijn de opties voor maatwerkvoorschriften in het omgevingsplan van rechtswege?
- Wanneer is de gemeente bevoegd gezag voor een maatwerkvoorschrift?
26. Wat is een maatwerkvoorschrift?
Met een maatwerkvoorschrift kan het bevoegd gezag in individuele gevallen afwijken van algemene regels voor activiteiten of een concrete invulling geven aan algemene regels voor activiteiten. Een maatwerkvoorschrift is alleen mogelijk als dit door rijk, provincie, gemeente of waterschap bij die algemene regels is aangegeven.
Met algemene regels voor activiteiten bedoelen we hier juridische regels die direct gelden voor burgers, bedrijven of anderen die activiteiten uitvoeren die een effect op de fysieke leefomgeving kunnen hebben. Denk aan technische bouweisen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), milieuregels in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) of ruimtelijke regels voor bouwwerken in het omgevingsplan.
In bepaalde situaties kan een maatwerkvoorschrift een alternatief zijn voor een BOPA (zie vraag 28 en 29). Er zijn ook situaties waarbij een maatwerkvoorschrift gecombineerd kan worden met een BOPA (zie vraag 30).
Lees een uitgebreide algemene toelichting over het maatwerkvoorschrift (iplo.nl)
27. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de BOPA en het maatwerkvoorschrift?
In onderstaande tabel geven we de verschillen en de overeenkomsten tussen de BOPA en het maatwerkvoorschrift aan. Daarbij focussen we op maatwerkvoorschriften bij het omgevingsplan. Maatwerkvoorschriften zijn daarnaast ook aan de orde bij het Bbl, het Bal, de omgevingsverordening en de waterschapsverordening.
| BOPA | maatwerkvoorschrift |
aan de orde bij? | alleen bij het omgevingsplan | kan over alle algemene regels gaan: in omgevingsplan, Bbl, Bal, omgevingsverordening en waterschapsverordening |
karakter besluit? | een omgevingsvergunning | een 'los' besluit |
op aanvraag of ambtshalve? | kan alleen op aanvraag | kan op verzoek (= aanvraag), maar kan ook ambtshalve |
wat kan ermee? | kan alleen afwijken van het omgevingsplan toestaan | kan afwijken van regels in omgevingsplan toestaan, maar kan ook een concrete invulling aan een algemene regel geven, zonder dat van die regel wordt afgeweken |
welke afwijkingen kunnen worden toegestaan? | 1) toestaan van afwijken van algemene regels 2) buitenplans toestaan van een vergunningplichtige omgevingsplanactiviteit die niet binnenplans kan, omdat het initiatief niet past binnen de beoordelingsregels daarvoor die in het omgevingsplan staan | alleen toestaan van afwijken van algemene regels |
wat 'doet' het instrument? | een afwijking toestaan van het omgevingsplan; dit wordt toegestaan voor een afgebakend, concreet project op een bepaalde locatie | voor zover met het maatwerkvoorschrift wordt afgeweken: een afwijking toestaan van het omgevingsplan; dit wordt toegestaan voor een afgebakend, concreet project op een bepaalde locatie |
wat 'doet' het instrument niet? | 1) het onderliggende omgevingsplan wijzigen 2) regels wijzigen voor andere activiteiten, op een andere locatie | 1) het onderliggende omgevingsplan wijzigen 2) regels wijzigen voor andere activiteiten, op een andere locatie |
voor welke oogmerken/doelen kan het? | kan alleen worden verleend met het oog op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties (art. 8.0a lid 2 Bkl); daarnaast kunnen ook andere doelen meespelen | kan in principe gericht zijn op alle doelen van het omgevingsplan |
wat bepaalt het toepassingsbereik? | Ow + Bkl: - de BOPA-optie hoeft niet te worden aangezet, deze staat op grond van de Ow altijd aan
- de beoordelingsregels van het Bkl (art. 8.0a lid 2 t/m art. 8.0e) stellen inhoudelijke kaders voor een BOPA | Ow + omgevingsplan: - in het omgevingsplan moet bij algemene regels zijn aangegeven of voor die regels maatwerkvoorschriften mogelijk zijn, oftewel: de maatwerkvoorschrift-optie moet zijn 'aangezet' om een maatwerkvoorschrift te kunnen toepassen - het omgevingsplan geeft daarbij aan of met het maatwerkvoorschrift kan worden afgeweken van de algemene regels en zo ja, in welke mate en hoe lang |
welke procedurele regels gelden? | de gebruikelijke procedurele regels voor een omgevingsvergunning uit de Ow + enkele specifieke procedurele regels voor BOPA's (meer informatie hierover volgt). | de korte procedure van de Algemene wet bestuursrecht (Titel 4.1 Awb) zie ook procedure maatwerkvoorschrift (iplo.nl)
|
28. Wanneer is een maatwerkvoorschrift een alternatief voor een BOPA?
In een aantal gevallen heeft u de keuze om een initiatief mogelijk te maken met een BOPA óf met een maatwerkvoorschrift (zie ook vraag 26). Deze keuze is aan de orde in de volgende situaties:
- Het gaat om afwijken van algemene regels in het omgevingsplan.
- De maatwerkvoorschrift-optie is aangezet voor de betreffende algemene regels. Daarbij moet mogelijk zijn gemaakt om met een maatwerkvoorschrift af te wijken van de betreffende algemene regels.
- Het gaat om een verzoek. Als het gaat om een ambtshalve besluit dan kan dat alleen met een maatwerkvoorschrift. Dit laatste kan bijvoorbeeld het geval zijn als de gemeente wil dat in een concreet geval wordt afgeweken van regels in het omgevingsplan. Bijvoorbeeld omdat op een bepaalde locatie de algemene regels die standaard gelden voor een activiteit, onvoldoende bescherming bieden aan omwonenden. Dan kan de gemeente ambtshalve met een maatwerkvoorschrift die algemene regels voor de activiteit op die specifieke locatie aanscherpen. Dat kan niet met een BOPA, omdat een BOPA alleen kan op aanvraag van degene die de activiteit uitvoert. De wens om ambtshalve af te wijken van algemene regels in het omgevingsplan zou bijvoorbeeld kunnen voortvloeien uit toezicht of klachten van omwonenden.
29. Maatwerkvoorschrift als alternatief voor BOPA: hoe kies je?
In een concreet geval waarbij zowel een BOPA als een maatwerkvoorschrift in principe mogelijk is (zie vraag 28), moet een keuze worden gemaakt. Deze keuze kan worden gemaakt door het college als bevoegd gezag. Maar ook de initiatiefnemer kan de keuze bepalen door ofwel een BOPA aan te vragen, ofwel te verzoeken om een maatwerkvoorschrift. Het is aan te bevelen om in een vooroverleg tussen gemeente en initiatiefnemer de voor- en nadelen van beide opties te bespreken.
Bij de keuze tussen de twee opties kunt u de volgende punten in overweging nemen:
- Welk oogmerk is aan de orde voor het afwijken van de regels? Als het toestaan van de afwijking niet (ook) gericht is op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties, kan het sowieso niet met een BOPA. Dit speelt bijvoorbeeld bij het afwijken van energiebesparingsregels uit het omgevingsplan.
- Bieden de beoordelingsregels voor de BOPA (uit het Bkl) en die voor het maatwerkvoorschrift (uit het omgevingsplan zelf) ruimte voor de gewenste afwijking?
- De procedure voor een maatwerkvoorschrift is lichter. In een concreet geval kan het passender zijn om de vergunningprocedure van een BOPA te volgen, omdat daarin meer waarborgen zitten. Bijvoorbeeld qua participatie zijn er voor het omgevingsvergunning-proces een aantal juridische regels, maar dat is niet het geval voor het maatwerkvoorschrift-proces.
30. Wanneer is een combinatie van maatwerkvoorschrift en BOPA aan de orde?
Bij vraag 28 is besproken hoe het maatwerkvoorschrift in bepaalde gevallen een alternatief kan zijn voor een BOPA. Soms kunt u ook een combinatie van een BOPA en een maatwerkvoorschrift toepassen (zie ook vraag 26). Dit werkt als volgt.
Zoals in de tabel bij vraag 27 is aangegeven, kunnen met een BOPA geen regels worden aangepast voor andere activiteiten op een andere locatie. Een BOPA betreft immers een vergunningaanvraag van een initiatiefnemer voor haar/zijn project op een bepaalde locatie. Met de BOPA kan alleen dat project van díe initiatiefnemer worden geregeld. Aan de BOPA kunnen vergunningvoorschriften worden verbonden en die voorschriften gelden dan voor die initiatiefnemer voor haar/zijn project.
Wat nu als het nodig is om het aangevraagde project toe te kunnen staan, om regels aan te passen voor andere activiteiten die in de nabijheid van het aangevraagde project plaatsvinden? Denk hierbij bijvoorbeeld aan een project voor een nieuwe woning terwijl in de nabijheid een bedrijf is gevestigd. De gemeente is in principe bereid om de woning op die locatie – waar het omgevingsplan geen woningen toestaat – toe te staan, maar het bedrijf zou in de nieuwe situatie bijvoorbeeld te veel geur veroorzaken op die nieuwe woning. Als de gemeente het bedrijf niet wil beperken in zijn bedrijfsvoering, moet het bedrijf meer geurruimte krijgen dan het omgevingsplan toestaat. Dit kan worden geregeld door in zo'n situatie niet voor de BOPA-route te kiezen, maar het omgevingsplan aan te passen (zie ook Keuzehulp instrumentarium wijzigen omgevingsplan). Maar er is ook een andere optie. Daarbij vraagt de initiatiefnemer een BOPA-omgevingsvergunning aan voor haar/zijn project. En daarnaast staat de gemeente ambtshalve het bedrijf met een maatwerkvoorschrift toe om af te wijken van de geurregels in het omgevingsplan. Voorwaarde is dan natuurlijk wel dat voor die geurregels de maatwerkvoorschrift-optie is aangezet in het omgevingsplan. Als deze optie wordt toegepast is er dus sprake van twee afzonderlijke besluiten: de BOPA-omgevingsvergunning voor de initiatiefnemer plus een ambtshalve maatwerkvoorschrift dat geldt voor het nabijgelegen bedrijf.
31. Wat zijn de opties voor maatwerkvoorschriften in het omgevingsplan van rechtswege?
In hoofdstuk 22 van het omgevingsplan van rechtswege (de 'bruidsschat') dat op 1 januari 2024 in elke gemeente geldt zijn twee maatwerkvoorschrift-opties opgenomen:
- Artikel 22.4 maakt het mogelijk om maatwerkvoorschriften te stellen bij de algemene regels uit afdeling 22.2. Dit betreft algemene regels over bouwwerken, open erven en terreinen.
- Artikel 22.45 maakt het mogelijk om maatwerkvoorschriften te stellen bij de algemene regels uit afdeling 22.3. Dit betreft algemene regels over milieubelastende activiteiten.
Daarnaast kan in voormalige bestemmingsplannen – die per 1 januari 2024 onderdeel zijn van het omgevingsplan van rechtswege – een bevoegdheid zijn opgenomen om ‘nadere regels’ te stellen. Dit was een bevoegdheid voor het college op grond van de Wet ruimtelijke ordening. Het overgangsrecht van de Omgevingswet regelt dat dit vanaf 1 januari 2024 bevoegdheden zijn om maatwerkvoorschriften te stellen (zie art. 22.11 Ow).
32. Wanneer is de gemeente bevoegd gezag voor een maatwerkvoorschrift?
Het college zal in veel gevallen het bevoegd gezag zijn dat maatwerkvoorschriften kan stellen. Zo is bijvoorbeeld voor de maatwerkvoorschriften op grond van het Bbl de hoofdregel dat het college daarvoor bevoegd gezag is. Hetzelfde geldt voor de maatwerkvoorschriften op grond van de Bal-regels voor milieubelastende activiteiten.
Ook bij de algemene regels in het omgevingsplan waarvoor de maatwerkvoorschrift-optie is aangezet, is het college het bevoegd gezag. Maar bij het omgevingsplan is het de gemeente zelf die bepaalt of de maatwerkvoorschrift-optie aan staat bij de diverse algemene regels in het omgevingsplan. Deze taak ligt bij de gemeenteraad. De gemeenteraad stelt immers het omgevingsplan vast.
We vullen de Q&A over de BOPA steeds verder aan. Hier vindt u een overzicht van de belangrijkste updates.
| Datum | Update (vraag aangevuld of nieuw) |
| 16 november 2023 |
|
| 27 oktober 2023 |
|