Pieter Dijkman is uiterst content met het fonds voor innovatieve bedrijven. De Alkmaarse VVD-wethouder is bestuurlijk trekker namens de gemeenten in Noord-Holland Noord die samen participeren in de ROM InWest. Hij verwacht er de nodige economische revenuen van, zowel lokaal als regionaal. Alkmaar legt het fikse bedrag bijna 4 miljoen euro in. ‘De ROM heeft een multipliereffect vanwege de eis tot cofinanciering. Dat geeft de economie een boost.’

U bent hekkensluiter met de negende ROM. Hoe komt dat?
‘Misschien dat de noodzaak niet zo werd ingezien. De regio, zeker rond Amsterdam, was economisch sterk. De ROM is eigenlijk ooit bedacht voor gebieden die een steuntje in de rug nodig hadden. Nu waren de Metropoolregio Amsterdam (MRA) en het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord (NHN) al bezig om Invest-MRA op te zetten, een afgeleide van Invest-NL, maar dan om de investeringen voor kleinere bedrijven aan te jagen. Toen de coronacrisis uitbrak, zagen we in dat ons gebied toch kwetsbaarder was dan we dachten. Schiphol viel weg, net als het toerisme. We staan voor grote maatschappelijke opgaven die de gemeentegrenzen overstijgen, waarbij de focus ligt op innovatie en de transitie. Wij willen de bakens verzetten waar het gaat om het type bedrijven waar we ons op richten en het instrumentarium daarbij. De ROM geldt als de uitvoeringsplek voor rijks- en Europese regelingen, waar bedrijven kunnen aankloppen die nog geen private investeerders kunnen aantrekken. Daar kwam nog bij dat de corona-overbruggingsleningen alleen door de ROM’s worden uitgegeven. Voor Noord-Holland moest er een noodmaatregel komen.’

Het is niet vreemd dat deze hele regio razend enthousiast is

Waarom investeert de gemeente in de ROM?
‘In de regio hadden wij al eerder en veel meer behoefte aan zo’n ontwikkelingsmaatschappij. Het wegvallen van de marine in de Kop van Noord-Holland had een belangrijke aanleiding kunnen zijn om de ROM te starten,  maar dit gebeurt op provinciaal niveau. Het is dan ook niet vreemd dat deze hele regio razend enthousiast is over de ROM. We werden een beetje meegezogen in het succes van Amsterdam zonder dat we daar in alle opzichten van mee konden profiteren. Bij ons participeren alle grote gemeenten met aandelenkapitaal. De kleinere gemeenten zonder die economische intensiteit doen mee in de vorm van een solidariteitsbijdrage.’  

U beschikt in het noorden toch al over een ontwikkelingsbedrijf?
‘Het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord richt zich meer op de voorwaarden om het vestigingsklimaat te verbeteren. Het grootste verschil zit in de geldstromen van de ROM. Die stelt 160 miljoen euro beschikbaar vanuit twee fondsen, 100 miljoen voor duurzaamheid in een transitiefonds en 60 miljoen in een MKB-innovatiefonds. De ROM richt zich op de ontwikkeling van nieuwe, veelbelovende start-ups die nog begeleiding nodig hebben bij de uitwerking van hun idee tot een vermarktbaar product. Soms raken die de weg kwijt en als je ze daarin wat ondersteunt helpt dat enorm.’

Dus het draait allemaal om nieuwe technieken en duurzaamheid?
‘Ja, en denk daarbij ook aan de grote maatschappelijke opgaven. Het is allemaal innovatief, ook bij de energietransformatie gaat het puur om innovatie. In Alkmaar ligt de focus op energie en innovatie. We hebben hier start-ups en bedrijven die al redelijk in de fase van doorgroei zijn, zoals de ondernemer die een fabriek bouwt om CO2 uit de lucht te halen. De CO2 wordt vervolgens weer gebruikt om CO2-vrij beton te produceren. Er is nu 20 miljoen euro nodig om die fabriek neer te zetten. Dat kan de ROM ondersteunen, de aanvraag loopt. Zo zijn er diverse innovatieve bedrijven gericht op energie bezig.

Er is geld nodig om te innoveren

‘Ik noem ook de gasveredeling, dat blijft nodig. De innovatie richt zich vooral op elektriciteit, maar de energie van fabrieken draait op gas of andere grondstoffen. Daar moeten we ook een oplossing voor vinden. Vandaar ook de focus op waterstof in de regio Den Helder. Er zijn allerlei ontwikkelingen gaande en dan helpt het als je over goede financiering beschikt.’

Dan moeten gemeenten elkaar wel wat gunnen en niet concurreren om bedrijven binnen te halen.
‘Het landschap is wat veranderd. Ruimte is schaars, woningbouw en bedrijventerreinen concurreren met elkaar. Alkmaar loopt nu aan tegen schaarste op het bedrijventerrein. Ook daarom leggen we een heldere focus op energie-innovatie, terwijl de Kop van Noord-Holland zich meer toelegt op offshore en West-Friesland op zaadveredeling. Daarmee vormen we een onderscheidende regio waarbinnen we elkaar versterken.’

Investeringen in Alkmaar zijn dus ook goed voor het ommeland?
‘Alkmaar telt zo’n 59.000 arbeidsplekken. We realiseren ons dat die werknemers niet allemaal in deze gemeente wonen. We proberen zoveel mogelijk de economische effecten in de hele regio te laten dalen. De gemeenten om ons heen zijn typisch gemeenten waar wordt gewoond en geforensd. Twintig jaar geleden werkten onze inwoners in Amsterdam. Dat zorgde voor de nodige druk op de infrastructuur. Als je de woon-werkbalans weet te verbeteren, door het aantrekkelijk te maken als werkgever, levert dat ook minder verkeersdruk op. Het mes snijdt aan meerdere kanten. We werken hiervoor intensief samen met de MRA. Wij willen graag groeien waar het gaat om bedrijvigheid, maar dan wel met een bepaalde kwaliteit. Nieuwe ondernemingen moeten passen binnen de focus van deze regio. We zijn ook interessant voor ICT-bedrijven die zich al beginnen te clusteren. Ook die ondersteunen we. Voor hen is wonen ook belangrijk. Daarom wil Alkmaar de functies wonen en werken meer mengen. Die gemengde bouw zorgt voor levendigheid in de wijk in plaats van verlaten kantoorwijken in de avond.’

Hoe financiert de ROM bedrijven?
‘Het gaat om risicodragend kapitaal of aandelenkapitaal. De ROM neemt nooit een meerderheid van de aandelen, maar mogelijk wel tot 49 procent. Daarnaast kan het ook om een achtergestelde lening gaan. Meestal zit er een risicocomponent aan vast waardoor een ondernemer geen gewone bankfinanciering kan krijgen. Uiteindelijk, na maximaal 25 jaar, vloeien de fondsen terug naar onder meer de gemeenten. De ROM wordt gevuld vanuit het rijk, de provincie en gemeenten. Die keert de gelden uit, die na de fondsperiode terugkomen als dividendstroom of aflossing waarvan de gemeenten dan hun deel krijgen, een soort revolverend fonds. Alkmaar investeert een kleine 4 miljoen euro in het ROM-fonds en betaalt daarnaast de jaarlijkse exploitatiebijdrage. Het rijk, de provincie en de MRA (32 gemeenten, red.) zijn de grote geldschieters, de hele regio Noord-Holland Noord brengt circa 13 miljoen euro bij elkaar.’

Woningbouw en bedrijventerreinen concurreren met elkaar

Is dit ook interessant voor andere gemeenten?
‘Het is een prachtig samenwerkingsverband. In algemeenheid kan ik gemeenten aanraden een bijdrage te leveren aan hun ROM. We moeten het ook wel met elkaar doen. Het gaat om het besef dat, of je nu wel of niet direct profiteert, de werkgelegenheid en ontwikkelingskansen die er zijn worden versterkt. In ons geval verduurzaming van de economie en innovatie die hoogwaardige werkgelegenheid brengt.

‘Ik kan me voorstellen dat er wat meer overtuigingskracht nodig is voor een agrarische gemeente, maar ook daar moet de transformatie plaatsvinden. Ook daar kan men niet doorgaan op dezelfde voet en ook daar is geld nodig om te innoveren. Haal die pilots binnen.’