Knelpunt: U kunt geen geschikte woonplek vinden
Het vinden van een geschikte woonplek is vaak niet makkelijk door de beperkte beschikbaarheid van verschillende woonvormen.
Soms kan het lastig zijn om een goede woonoplossing te vinden voor een iemand die zorg mijdt. De cliënt kan namelijk geschikt zijn voor een zelfstandige woning vanuit zorgperspectief, maar niet vanuit het perspectief van een buurt (‘woongenot’). Of er zijn geen zelfstandige woningen of plekken in beschermd wonen-voorzieningen beschikbaar. Het kan ook zijn dat een beschermde woonvorm geschikt wordt geacht, maar dat onduidelijk is vanuit waar deze moet worden gefinancierd (Wmo, Wlz) en wanneer er een goede plek beschikbaar komt.
Het is belangrijk om bij het zoeken van een goede woonoplossing rekening te houden met het steunsysteem van de persoon én met het systeem dat juist niet helpend op de weg naar herstel. Als ze kinderen hebben bijvoorbeeld, dan moet hun woning geschikt om ze te kunnen ontvangen. Een niet passende woonvorm kan iemand verder in een isolement brengen en problemen verergeren.
Hieronder vindt u een aantal oplossingen voor het knelpunt. Als de oplossing voor een specifieke groep geldt (zorg mijdend, overlast gevend of hoog risico op gevaarlijk gedrag) dan staat dat erbij.
Categorie: uitvoerend niveau
Wanneer zelfstandig wonen een optie lijkt en er een woning beschikbaar is, maar men nog niet zeker is over de verwachte overlast, kan ook worden gewerkt met alternatieve contracten. Zoals tijdelijke contracten, die aflopen in het geval van herhaaldelijke overlast. Of een contract waarbij een instantie als het Leger des Heils als huurder namens de persoon het contract tekent en daardoor de regie neemt op de woonoplossing.
Werk daarbij opbouwend aan perspectief en meer verantwoordelijkheden. Maak dus tussenstapjes naar een stabiele situatie.
Categorie: Beleidsniveau
Wanneer zelfstandig wonen geen optie is, kan een plek in de maatschappelijke opvang of een beschermd wonen instelling uitkomst bieden. Vaak zijn er echter problemen in de toegang. Zo kan het onduidelijk zijn of de beschermde woonplek gefinancierd moet worden vanuit de Wmo of Wlz, of dat iemand in een (forensische) zorginstelling moet blijven wonen. Voor de gevallen waarbij het lastig is om te bepalen waar iemand thuishoort en wie moet financieren, zoals in het geval van LVB zonder bewijs voor het achttiende levensjaar, kan het soms lang duren voordat een oplossing realiseert wordt. Met alle gevolgen van dien.
Daarom is het een mogelijkheid om een doorzettingsmacht op wonen in te stellen die snel domeinoverstijgend besluiten kan nemen en daarmee leed en kosten kan besparen.
En die bovendien lerend vermogen heeft om de toegang op structureel niveau te verbeteren.
Voor meer informatie over deze oplossing: Eelke Blokker, Sociaal Hospitaal
Wanneer zelfstandig wonen geen optie is, kan een plek in de maatschappelijke opvang of een beschermd wonen instelling uitkomst bieden. Helaas bestaan er ook wachtlijsten voor deze instellingen. Paradoxaal genoeg zijn er op dit moment soms wachtlijsten voor zowel de instroom en als uitstroom uit deze instellingen. Of zogenaamde wederzijdse wachtlijsten – met cliënten die op elkaars plek zitten te wachten en dus van plek kunnen wisselen. De huidige ICT brengt dit nog onvoldoende in kaart. Landelijke en lokale digitale overzichten van wederzijdse wachtlijsten en beschikbare plekken zou een welkome aanvulling zijn om schaarste in plekken te lijf te gaan en op die manier de plekken te optimaliseren.
Naar goed voorbeeld van heremietkreeften: wanneer hun huisjes te klein worden gaan zij in een grote rij staan van groot naar klein en wisselen zij tegelijk van huisje. Dat zou je ook willen bij mensen die aan het wachten zijn op een passende woning of tijdelijke plek: vraag en aanbod matchen en mensen tegelijk de woonoplossing van hun behoefte kunnen geven.
Voor meer informatie over deze oplossing: Albert Jan Kruiter, Instituut voor Publieke Waarden
Categorie: uitvoerend niveau
Het kan soms zijn dat er geen goede woonplek voor iemand te vinden is omdat diegene zich niet thuis voelt in een instelling of in een andere omgeving dicht bij andere mensen. Verschillende gemeenten organiseren in dat geval een oplossing op maat. Soms in de vorm van een stacaravan die ergens op een terrein van de gemeente wordt geplaatst, of een aantal caravans op het terrein van een boer, of een inhuizing in een te koop staand pand dat maar niet verkocht wordt. Er kan vaak meer dan je denkt als bestaande oplossingen niet lijken te passen. Zie bijvoorbeeld:
- Lister (Utrecht)
- 33 goede voorbeelden vanuit ggzforum.nl
- Wonen in zelfbeheer zoals JES (Je Eigen Stek) Amsterdam
- Project onder de pannen van de Regenbooggroep in Amsterdam, waar mensen met een woon (en steun-)vraag en oudere mensen met een kamertje over gecombineerd worden
- Majella wonen Utrecht, met leun en steunmensen.
- Housing First, zoals bijvoorbeeld Discus Wonen bij HVO Querido in Amsterdam
Meer informatie
Skaeve Huse (voor mensen met overlastgevend gedrag of met een hoog risico op gevaarlijk gedrag)
Wanneer een zelfstandige woonvorm het meest geschikt lijkt, maar waarbij overlast voor omwonenden te groot lijkt, kan ook worden gekeken naar Skaeve Huse. Het concept van Skaeve Huse komt oorspronkelijk uit Denemarken en is erop gericht om mensen die overlast geven een zelfstandige woonplek te geven. Deze woonplek is vaak in een rustige omgeving: buiten een wijk met ruimte tussen de woonunits in. En met enige begeleiding, zodat hun situatie kan verbeteren in een prikkelarme omgeving. Een aantal grote gemeenten hebben of gaan experimenteren met Skaeve Huse, zoals Amsterdam, Utrecht en Rotterdam.
Wanneer de vraag naar dit soort woonoplossingen in de regio groot genoeg lijkt en er nog geen Skaeve Huse-achtige oplossingen zijn, kan ook zelf worden geïnvesteerd hierin. Zo kunnen gemeente en Woningbouwcoöperatie samenwerken, waarbij de gemeente bijdraagt met grond en de coöperatie de huizen bouwt.
Categorie: beleidsniveau
Wanneer zelfstandig wonen de voorkeur geniet, zien we vaak dat er wachtlijsten zijn voor sociale huurwoningen. Dan zijn er verschillende opties:
- Een sociale huurwoning met urgentie organiseren via de urgentiecommissie
- Een sociale huurwoning met urgentie organiseren via de verantwoordelijke wethouder
- Een sociale huurwoning met spoed organisatie via een zorgaanbieder met contingentwoningen
- Een particuliere woning huren en onderhuren onder de sociale huurgrens
- Een particuliere woning huren en woonkostentoeslag verstrekken
Gemeenten zijn in staat om deze mogelijkheden te realiseren. Tegelijkertijd zijn het uitzonderingen op reguliere routines en procedures. Daarom is het aanbevelenswaardig om deze voorstellen te onderbouwen met de consequenties van alternatieve scenario’s zonder zelfstandige woning. Criteria die meestal worden gehanteerd door gemeenten zijn de consequenties voor de kwaliteit van leven, de legitimiteit en maatschappelijke kosten.