Knelpunt: Bureaucratische belemmeringen op het gebied van inschrijving, inkomen, schulden of wonen staan een goede oplossing in de weg
Soms staan bureaucratische belemmeringen een goede oplossing in de weg. Deze belemmeringen nemen bijvoorbeeld de vorm aan van voorwaarden die aan voorzieningen of dienstverlening worden gesteld, die zijn ontworpen met reguliere burgers in het achterhoofd.
Bestaanszekerheid en toegang tot GGZ zorg zijn voorwaarden voor een goede aanpak van personen met verward gedrag. Soms zitten ogenschijnlijk simpele bureaucratische belemmeringen echter in de weg, zoals het eigen risico, het ontbreken van een inschrijving in het BRP, of de plicht vier weken na aanmelding voor een uitkering te laten zien welke inspanning er is gepleegd om werk te vinden.
Hieronder vindt u een aantal oplossingen voor het knelpunt. Als de oplossing voor een specifieke groep geldt (zorg mijdend, overlast gevend of hoog risico op gevaarlijk gedrag) dan staat dat erbij.
Categorie: uitvoerend niveau
Soms zit een eigen bijdrage of het betalen van een eigen risico toegang tot zorg in de weg. In de regio’s Gelderland-Zuid en Foodvalley Utrecht zijn projecten ingericht die het probleem van het eigen risico van de zorgverzekering aanpak aanpakken. In de regio Gooi en Vechtstreek is de eigen bijdrage voor toeleiding naar (O)GGZ, dagbesteding en ondersteuning binnen de verslavingszorg en maatschappelijke opvang afgeschaft. De vrijstelling daarvan voor cliënten wordt geregeld in een algemene plaatselijke verordening.
Meer informatie: sociaaldomein@regiogv.nl
Een alternatieve manier om hier invulling aan te geven is het inrichten van een medicijnenvoedselbank.
Categorie: uitvoerend niveau
Om in aanmerking te komen voor zorg en inkomensvoorzieningen, is een inschrijving in het BRP van belang. Sommige gemeenten stellen daar voorwaarden aan, zoals het hebben van een vast verblijfadres, het kunnen overleggen van 3 logeeradressen, of het verblijf van een minimumaantal nachten in de maatschappelijke opvang. In sommige gevallen zijn die voorwaarden niet te realiseren. Bijvoorbeeld wanneer iemand niet meer in de maatschappelijke opvang mag komen vanwege agressie in het verleden, of wanneer een persoon met verward gedrag een beperkt netwerk heeft. Of is er een inkomen nodig voor een woning, en is dat inkomen afhankelijk van de aanwezigheid van een inschrijfadres.
In deze gevallen kan de gemeente een uitzondering maken, en een postadres verstrekken, zo nodig na een fraudecheck. Wettelijk staat een gemeente daar niets in de weg. Sterker nog, dit beleid wordt vanuit de rijksoverheid aangemoedigd.
Voor meer tips over mogelijke uitzonderingen: Eelke Blokker, Sociaal Hospitaal
Zie ook info van de Federatie Opvang en de Nationale Ombudsman
Categorie: uitvoerend niveau
Schulden veroorzaken de nodige stress en problemen. Ze maken de situatie van een persoon met verward gedrag minder stabiel of zijn zelfs de oorzaak van het verwarde gedrag. Het oplossen van die schulden kan met een aantal standaardinstrumenten, zoals bewindvoering en schuldsanering. Soms stellen gemeenten veel eisen aan de toegang tot schuldhulpverlening. Zoals vrij zijn verslaving, het voltooien van een stabilisatieperiode, of het hebben van afloscapaciteit.
Deze voorwaarden zijn vrijwel altijd lokaal bepaald, in plaats van in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Daar kan de gemeentelijke afdeling schuldhulpverlening uitzonderingen op maken. U kunt zich ook direct tot de rechter wenden als een gemeente toch vasthoudt aan deze afspraken, of met hulp van ervaren partijen zoals het Insolventieloket.
Voor meer tips over mogelijke uitzonderingen: Eelke Blokker, Sociaal Hospitaal
Categorie: uitvoerend niveau
Personen met verward gedrag zijn vaak onvoldoende in staat om in hun eigen inkomen te voorzien of deze te behouden in een periode dat het niet zo goed gaat. Het lukt niet altijd om aan alle eisen te voldoen die aan het verstrekken en behouden van een uitkering worden gesteld door de gemeentelijke Sociale Dienst of UWV. Toch is een stabiel inkomen ook voor mensen met verward gedrag van groot belang. Omdat een instabiel inkomen op korte termijn stress en onrust oplevert, maar ook omdat zonder inkomen schulden ontstaan, en mensen zelfs hun huis kunnen verliezen. Zulke instabiliteit kan het verward gedrag verergeren en een behandeling minder effectief maken.
Gelukkig biedt onze bureaucratie mogelijkheden om een uitzondering te maken. Die worden niet altijd standaard aangeboden door een Sociale Dienst. Daarom kan het handig zijn te verwijzen naar relevante wetgeving. Gemeenten hebben alle vrijheid om een inkomen te verstrekken, zelfs zonder voorwaarden. Daarvoor kunt u refereren naar artikel 18, lid 1 van de Participatiewet. Daar staat dat de gemeente uitzonderingen kan maken, afgestemd op de situatie van de burger in kwestie (‘Het college stemt de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.’). Daarmee kunt u de gemeente overtuigen om een structureel of eenmalig inkomen te verstrekken, en personen met verward gedrag vrijstellen van toelatingsvoorwaarden of de sollicitatieplicht.
Voor meer tips over mogelijke uitzonderingen: Eelke Blokker, Sociaal Hospitaal
Categorie: uitvoerend niveau
In veel gevallen zijn uitzonderingen mogelijk als er regels in de weg zitten, of er te weinig regels zijn, mits u het goed legitimeert. Maar daar gebruik van.
Wanneer een uitzondering nodig is, bijvoorbeeld op het behouden van de bijstand, kan deze gelegitimeerd worden aan de hand van de waardendriehoek. Hierbij kijkt u niet alleen naar de rechtmatigheid van een oplossing (regels), maar ook naar wat de uitzondering versus het nul scenario kost (rendement) en wat het beste werkt voor de persoon zelf (betrokkenheid). Deze invullen in de driehoek kan helpen overzicht te creëren in welke redenen het belangrijkst zijn om voor een bepaalde oplossing te kiezen.
Uit de praktijk blijkt dat er veel meer ruimte is voor uitzonderingen dan vaak voor mogelijk wordt gehouden. Zo stelt gemeentelijk beleid vaak verschillende eisen aan burgers, die evengoed terzijde kunnen worden geschoven als dat nodig is, met een beroep op de hardheidsclausule of wetgeving.
Voor meer informatie over deze oplossing: Eelke Blokker, Sociaal Hospitaal
Categorie: beleidsniveau
Soms is het zo dat mensen zorg mijden omdat ze boos of teleurgesteld zijn doordat ze door bureaucratische belemmeringen niet goed geholpen (kunnen) worden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij het regelen van schulden. Een persoonlijke aanpak gericht op het achterhalen van de oorsprong van de boosheid of teleurstelling en het fixen van maatwerk kan soms een oplossing bieden. Vaak is er een behoefte om gehoord te worden en om serieus genomen te worden. Zeker wanneer er dan ook wordt geleerd van de redenen waarom mensen vastlopen en het systeem daarna verbeterd wordt.
Hulpverleners kunnen mensen helpen om de boosheid/woede te ontladen. Ook in de vrouwenopvang zijn daar goede voorbeelden van, denk aan sport.
De gemeente Den Haag voert op dit moment een pilot uit waarin mensen die gebiedsverboden en/of veel klachten hebben bij (semi-)publieke organisaties worden benaderd door hulpverleners uit het Sociaal Wijkteam die specifiek goed zijn in het luisteren en present zijn bij woede en agressie: zogenaamde ‘Anger Managers’. Die de woede kunnen ombuigen in het ontdekken van de hulpvraag en het zoeken naar oplossingen. Die bovendien de oplossingen in hun eigen organisaties kunnen realiseren. De cases die zij behandelen worden verzameld en geanalyseerd op bureaucratische knelpunten. Waarna uitvoerders en beleidsmakers samen verbeterde dienstverlening zullen ontwerpen.
Voor meer informatie over deze pilot: Wies van den Berg, gemeente Den Haag
Categorie: beleidsniveau
Soms zijn mensen zo wantrouwend of in de war dat zij naast dat ze de deur niet opendoen, ook hun brieven niet openen. Laat staan dat zij zich melden bij een UWV voor een controle op hun uitkering. Door hun psychische problemen zijn zij kortom niet in staat om aan alle vereisten te voldoen om bestaanszekerheid te garanderen (huis, inkomen). Het kan dan voorkomen dat bestaanszekerheid om zo’n reden in gevaar komt.
Een oplossing voor dat potentieel persoonlijk leed en grote maatschappelijke kosten zou zijn om een aantal van de facetten van bestaanszekerheid automatisch te regelen voor deze groep. Een soort ‘administratieve Skaeve Huse’ zodat ze ontlast worden in die aspecten van hun leven.