Knelpunt: In de ambulante setting zijn nog beperkte mogelijkheden voor intensieve behandeling
Vaak lukt het niet om mensen te motiveren om aan een behandeling mee te werken. Daardoor kunnen de problemen soms groter worden.
De huidige regelgeving biedt enige mogelijkheden voor behandeling onder dwang in de vorm van een voorwaardelijke machtiging. In de praktijk lopen professionals regelmatig tegen de grenzen van die mogelijkheden aan. Als het niet lukt om iemand te motiveren is het vaak lastig om iemand mee te laten werken aan zijn of haar behandeling waardoor risico’s op gevaarlijk gedrag toenemen.
Hieronder vindt u een aantal oplossingen voor het knelpunt. Als de oplossing voor een specifieke groep geldt (zorg mijdend, overlast gevend of hoog risico op gevaarlijk gedrag) dan staat dat erbij.
Categorie uitvoerend niveau
Soms zijn maatschappelijke partners in staat om enige dwang of drang uit te oefenen. Bijvoorbeeld wanneer er gevaarlijke situaties ontstaan. Zo kan de brandweer een woning ontruimen wanneer er dermate veel vervuiling of hoarding heeft plaatsgevonden dat een eventuele brand kan overslaan op gebouwen in de omgeving. En kunnen woningcorporaties drang uitoefenen, bijvoorbeeld wanneer er deuren open blijven staan of er anderszins mankementen aan de woning ontstaan. Een alliantie van maatschappelijke partners en zorgverleners kan ook gebruikt worden om een confronterend gesprek aan te gaan, om zo cliënten zo nodig tot beweging te stimuleren. Dan fungeren de drang- en drangmaatregelen als een stok achter de deur.
Categorie uitvoerend niveau
Nog niet iedere gemeente heeft gespecialiseerde bemoeizorg ingekocht. De bemoeizorg heeft veel expertise en ervaring bij het benaderen van mensen die zorg mijden. Daarnaast hebben bemoeizorgteams typisch een scala aan instrumenten en technieken ontwikkeld om zorgmijdende mensen te benaderen en lichte vormen van drang en dwang uit te oefenen. Gemeenten die geen bemoeizorg hebben ingekocht, kunnen dat alsnog doen of bemoeizorgteams in naburige gemeenten consulteren.
Categorie: beleidsniveau
Er is een reden dat mensen geen zorg willen. Dat kunnen overigens uiteenlopende redenen zijn. Vrijwillige medewerking aan zorg vereist vertrouwen van de patiënt en de behandelaar. En vertrouwen is een wederkerig begrip. Investeer in tijd om vertrouwen te creëren. Dat kan op verschillende manieren:
- Laat mensen hun behandelaar zelf kiezen
- Werk met behandelaren die mensen al vertrouwen
- Voorkom wisselingen van behandelaren zoveel mogelijk
De gemeente Den Haag voert op dit moment een pilot uit waarin mensen de mogelijkheid krijgen om zelf een hulpverlener te kiezen op basis van de ‘klik’ die zij ervaren met behandelaars en/of begeleiders.
Voor meer informatie over deze pilot: Wies van den Berg, gemeente Den Haag
Denk ook aan oplossingen zoals JIM (Jouw Ingebrachte Mentor). Ook onafhankelijke cliëntondersteuning kan een belangrijke bijdrage leveren in het contact.
Categorie: beleidsniveau
Een woning is primair een dak boven een hoofd. Daar heeft iedereen behoefte aan en recht op! Maar het kan soms ook een instrument zijn om iemand te helpen. Door de woning voorwaardelijk te stellen aan de acceptatie van zorg. Een ‘omklapwoning’ houdt in dat de woning op naam staat van de gemeente, of een zorgaanbieder, en op naam van de bewoner komt te staan als het goed gaat. In een driehoekscontract huurt de persoon van de zorgaanbieder, en de zorgaanbieder van de corporatie. Het accepteren van zorg is in beide gevallen een voorwaarde.
Voor meer informatie over deze oplossing: Jelle Zeilstra, gemeente Rotterdam
Categorie: beleidsniveau
In de regio Gooi en Vechtstreek vindt het project ‘Beschermd en Veilig thuis wonen’ plaats waarbij het mogelijk wordt om 24/7 (crisis)begeleiding in te zetten, waardoor mensen met verward gedrag zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Deze voorziening maakt het mogelijk dat eerder gesignaleerd wordt als iemand de grip op zijn leven dreigt kwijt te raken en kan daarmee ook sneller in passend zorg- en ondersteuning voorzien.
Meer informatie: sociaaldomein@regiogv.nl
Categorie: uitvoerend niveau
Zelfregie- en herstelinitiatieven zijn laagdrempelige inloopvoorzieningen waarbij mensen met peers en ervaringsdeskundigen ondersteund worden in hun persoonlijk herstel. Er is vrije ruimte om jezelf te zijn zonder etiket, en er zijn geen behandeldoelen. In plaats daarvan kan iemand zelf regie nemen over wat hij of zij wil doen en kunnen er cursussen worden gevolgd over herstel. Deze initiatieven groeien hard en zijn vaak een goede aanvulling op de zorg vanuit de GGz. Mensen kunnen (weer) een steunend netwerk opbouwen.
Meer informatie
- Herstel en herstelondersteuning (website kenniscentrum Phrenos)
- Herstelacademies / Zelfregienetwerken (website MIND Platform)
- Bouwstenen voor participatie en herstel (MIND, Landelijk Platform Psychische Gezondheid) (pdf)
U kunt ook contact opnemen met:
- Sonja Visser, MIND
- Greetje Senhorst, MIND
Categorie: uitvoerend niveau
In de gemeente Rotterdam (regio Rotterdam Rijnmond Zuid-Holland- Zuid) werkt de straatpsychiater outreachend en heeft hij mandaat de meest zorgmijdende en personen met verward gedrag op een effectieve wijze toe te leiden naar zorg. Een soortgelijk initiatief vindt plaats in Vught, waar twee GGD-verpleegkundigen outreachend werken, bijvoorbeeld wanneer ze van de apotheek horen dat iemand al een maand zijn of haar medicijnen niet ophaalt.
Voor meer informatie over deze oplossing: Jelle Zeilstra, Gemeente Rotterdam
Denk ook aan straatdokters, straatadvocaten en straatpastors. Zij werken vaak ook outreachend en komen veel in contact met mensen waar hulpverlening maar moeilijk contact mee krijgt. (en weten vaak wel aansluiting te vinden en een vertrouwensband op te bouwen).
Categorie: politiek niveau
In de ‘Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg’ (Wvggz) is ambulante dwang als mogelijkheid opgenomen. Die is vanaf 2020 van kracht. Het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz (NKO) is al wel bezig om een generieke module te ontwikkelen waarin dat principe verder is uitgewerkt. Daarmee kan meer handen en voeten worden gegeven aan het principe van dwang en drang.
Voor meer informatie zie de website Akwa GGZ