Een ‘groot conflict met verstrekkende gevolgen’ is op het nippertje voorkomen nu het kabinet in de Voorjaarsnota de tekorten in de jeugdzorg voor de komende jaren voor een groot deel dicht. Gemeenten krijgen er structureel miljarden euro’s bij; om hoeveel geld het precies gaat was bij het afronden van dit magazine nog niet bekend. Minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken zei dat er ‘nu een goede uitkomst op tafel ligt’.

Voorzichtig optimisme

Het werd uiteindelijk nachtwerk, het overleg tussen de coalitiepartijen over de Voorjaarsnota. Maar na 25 uur doorhalen was er vorige week witte rook over de aanpassing van de begroting, met ook een boodschap die bij gemeenten heeft geleid tot ‘voorzichtig optimisme’. Door de toezegging van extra geld voor de jeugdzorg en een demping van het financieel ravijn in het gemeentefonds is een gang naar de ­rechter – voorlopig – van de baan. ‘Het is fijn dat het kabinet en de Kamerfracties onze financiële zorgen erkennen’, schrijft VNG-directeur Leonard Geluk in zijn commentaar in VNG Magazine. ‘Er is naar ons geluisterd.’
Ook VNG-voorzitter Dijksma toont zich in een eerste reactie tevreden met de toezeggingen van het kabinet. ‘Het is belangrijk dat het kabinet heeft laten zien dat het gemeenten serieus neemt en ook echt bereid is geweest om daar geld voor uit te trekken,’ zegt ze.

Het is belangrijk dat het kabinet heeft laten zien dat het gemeenten serieus neemt

Brief

De afgelopen maanden nam de spanning over de gemeentebegroting stevig toe. Zonder extra financiële middelen in de Voorjaarsnota zijn flinke bezuinigingen in 2026 onvermijdelijk. Vanwege de gemeentelijke begrotingscyclus zou een latere demping van de tekorten, in september tijdens Prinsjesdag, te laat komen om nog enige verlichting te brengen voor 2026. 
De week begon daarom nog met een ondubbelzinnige brief van Dijksma aan premier Dick Schoof. Ondanks alle overleggen tussen rijk en decentrale overheden van de afgelopen maanden, schreef Dijksma, stonden gemeenten ‘nog steeds met lege handen’. ‘Geen afspraken, geen duidelijkheid, geen perspectief. En dat is zeer zorgelijk.’
Dijksma herhaalde de boodschap dat een gang naar de rechter onvermijdelijk was als het rijk niet over de brug zou komen. Dat zou ‘een dieptepunt in onze onderlinge verhoudingen en een grote nederlaag voor onze inwoners’ zijn, aldus Dijksma.

Jeugdzorg

De zorgen richtten zich onder meer op de tekorten in de jeugdzorg. Zonder ingreep lopen die op tot 3,2 miljard euro in 2028. In januari adviseerde een deskundigencommissie onder leiding van oud-minister Tamara van Ark om geplande besparingen terug te draaien en gemeenten voldoende geld te geven om hun taken uit te voeren. Het kabinet reageerde welwillend: het was niet de vraag óf, maar hóé het rijk zich aan dat advies zou committeren. Maar een concrete toezegging bleek lange tijd uit. Tot vorige week dus.
Niet aan alle zorgen is overigens voldaan. Over wie de rekening van de jeugdzorgtekorten in 2023 en 2024 moet betalen, is nog geen overeenstemming. VNG en het rijk blijven daarover in gesprek waarbij de VNG de dreiging van een ‘ingebrekestelling’ achter de hand houdt. Dijksma: ‘Maar er is goede wil om het met elkaar te doen.’

Druk

De afgelopen weken werd de druk op het kabinet opgevoerd, niet alleen door de VNG. Zo nam de Eerste Kamer bij de behandeling van de begroting van het gemeentefonds enkele moties aan die het kabinet opriepen om de medebewindstaken ‘adequaat’ te financieren, door onder meer het advies van de commissie-Van Ark over te nemen. Zulke moties zijn in de senaat ongebruikelijk: doorgaans neemt de Eerste Kamer begrotingen zonder plenair debat aan. De stemming over het gemeentefonds zelf werd uitgesteld in afwachting van het overhedenoverleg.
Ook binnen coalitiepartij VVD bleven bestuurders zich roeren. Nadat eerder al wethouders van VVD-huize zich in een brief aan de partijgenoten in het kabinet keerden tegen het ravijn, deden VVD-burgemeesters dat vorig week ook. Voormalig VNG-voorzitter Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag, was initiatiefnemer van die brief. ‘Ik weet dat het allemaal ingewikkeld is, maar gemeenten verdienen een eerlijke behandeling’, zei Van Zanen tegen de NOS.