Het herontwerpen van buurten met actieve betrokkenheid van bewoners is niet nieuw. Overheden blijven naarstig zoeken naar legitimatie voor besluiten over de inrichting van de publieke ruimte en woningbouw door bewonersparticipatie. Hoe open en transparant het proces ook is, grote kans dat er protesten volgen. Al snel worden protesterende burgers weggezet als nimby’s, bezwaarmakers die alleen maar aan hun eigen hachje denken.

Recent onderzoek laat echter zien dat lokale weerstand bij burgers vaak veel genuanceerder is. Mensen vechten vaak helemaal niet alleen voor hun eigen uitzicht. Als je doorvraagt, zit er vaak iets groters achter. Natuurlijk zijn er de traditionele ‘beschermers’ die alles zoveel mogelijk bij het oude willen houden. Het is immers ‘hun buurt’.  Mogelijke nieuwe bewoners zijn er nog niet dus kunnen de beschermers makkelijk de boventoon voeren vanuit een calculerend eigenbelang en de directe impact op hun leven. Maar deze geluiden zijn ook nuttig om nog eens na te denken of het nieuwe plan wel past in die wijk of buurt en de levenskwaliteit daadwerkelijk verbetert.

Mensen vechten vaak helemaal niet alleen voor hun eigen uitzicht

Daarnaast heb je bewoners die scherp op de regeltjes zitten, op de procedures en de transparantie of gemaakte afspraken wel worden nagekomen en of alles wel wettelijk mogelijk is. Het wantrouwen van deze ‘formalisten’ ligt vaak in het feit dat de gemeenschap zich eerder genegeerd voelde in het proces, ondanks allerlei inspraakrondes en vanwege de vermeende achterkamertjespolitiek die in hun beleving wordt bedreven. Formalisten dreigen al snel met vertragende rechtszaken als ze hun zin niet krijgen. Maar die nadruk op formaliteiten kun je ook gebruiken om de andere, zachtere, sociale dimensies van een plan nog eens extra te benadrukken. 

Ten slotte zijn er de ‘idealisten’. Dat type burger wijst vaak op langetermijneffecten: hoe buurten mogelijk veranderen, wat de effecten op het klimaat zijn, hoe economische structuren of leefpatronen en of de plannen wel aansluiten bij de menselijke aard en de portemonnee van de bewoners. Het zijn vaak goed geïnformeerde en kundige burgers, die enorm nuttig kunnen zijn in het verzamelen en inbrengen van relevante informatie voor besluitvormers.

Omdat deze groepen overlappen, worden burgers al snel weggezet als zeurders die uit zijn op obstructie. Het is ook waar dat de actieve burgers verre van representatief zijn voor de gehele bevolking, maar bedenk dat de representatieve democratie in de kern juist het idee had om ‘de besten onder ons’ te laten beslissen. Probeer inspraaktrajecten niet te beoordelen op hun representativiteit – daar zijn verkiezingen voor – maar op de kwaliteit van de inbreng van de elite onder de burgers.