We maken ons allemaal zorgen over de toekomst en hoe de wereld van onze kinderen en kleinkinderen eruit gaat zien. Toch leven we in de waan van de dag waarin andere, urgenter lijkende zaken vaak voorrang krijgen. Ook in de gemeenteraad. 

‘Ergens is dat is raar’, vindt Merlijn Twaalfhoven. Voor zijn kunstproject Toekomstdenken ging hij in gesprek met een groot aantal raadsleden. Hij roept raadsleden op beter na te denken over de gevolgen van politieke besluiten voor de verre toekomst. ‘We zijn het ongeacht politieke kleur behoorlijk eens over de toekomst die we voor ogen hebben. We willen allemaal een mooi en fijn leefbaar land voor onze kinderen en kleinkinderen en niemand wil dat Nederland in de golven verdrinkt. Maar hoe we dat gaan bereiken, is de vraag. In de democratie van vandaag de dag heeft dat langetermijndenken helemaal geen plek. Daarom blijven we hangen in idealisme en gebeuren er echt andere dingen, die soms zelfs tegenstrijdig zijn met onze wensen voor de lange termijn.’

Moestuinen 
Een treffend voorbeeld, van een paar jaar geleden al, komt uit Amsterdam. ‘Een wethouder wilde tienduizend parkeerplaatsen opheffen’, vertelt Twaalfhoven. ‘Slechts twee procent van alle plekken Amsterdam, maar er was ontzettend veel weerstand tegen. Logisch, want we vinden het allemaal irritant als we geen parkeerplek kunnen vinden. Tegelijkertijd was een andere straat in Amsterdam als experiment een halfjaar autovrij gemaakt. Daar werden allemaal moestuinen met sla en tomaten gecreëerd en de kinderen speelden en fietsten weer op straat. Iedereen was gelukkig en toen het experiment na een halfjaar weer stopte, waren de inwoners allemaal ontstemd.’ 

Waarom had de wethouder niet laten zien dat hij deze mooie herinrichting niet in meer straten mogelijk kon maken, vraagt Twaalfhoven zich af. ‘Hij had de bewoners kunnen vragen of het leven beter of minder goed was geworden zonder al die auto’s. Op die manier had hij vanuit een positieve ervaring verandering mogelijk kunnen maken. Het is de kunst om ­mensen te laten voelen wat voor hen echt belangrijk is.’  

Ambassadeur
Volgens Twaalfhoven heeft het alles te maken met ons iets voorstellen bij zaken waar we nog geen beeld bij hebben. ‘Dat is lastig. We zijn heel goed in het verdedigen van wat we hebben en kennen en lobby wordt gevoerd vanuit de gevestigde orde. De volgende generatie heeft nog geen stem en kan nog geen snelweg blokkeren. Dat is echt een probleem voor de toekomst.’ 

Als kunstenaar en componist probeert Twaalfhoven mensen door middel van sociaal-creatieve kunstwerken in beweging te zetten. ‘Zo heb ik concerten gemaakt met buurtbewoners en gewerkt in conflictsituaties en vluchtelingenkampen. Altijd op zoek naar wat nodig is om bruggen te scheppen tussen mensen en groepen. In dit geval tussen de mensen in het heden en de toekomst.’  

Vanwege de verdeeldheid is het moeilijk om het eens te worden over de grote toekomstvragen rond energie, klimaat, landbouw en voedsel, ziet Twaalfhoven. ‘Door mensen te laten nadenken over wat ze echt mooi en belangrijk vinden en wat ze met elkaar in stand willen houden, komen verhalen boven. Over geschiedenis, cultuur en ons landschap. De gemeenteraad is dé plek waar veel van die verhalen samenkomen. Daar worden de verhalen verteld over wat leeft in een gemeenschap.’ 

Bij klimaatverandering wordt vaak gekeken naar links. Toch stijgt dat collectieve verhaal volgens Twaalfhoven boven politieke voorkeur uit. ‘De lange termijn heeft juist de samenwerking tussen links en rechts nodig. Progressieve mensen zoeken naar verandering, conservatieve mensen naar wat we juist moeten behouden. Dit moeten we goed samenbrengen.’ 
In het kader van zijn project wil Twaalfhoven in iedere gemeenteraad iemand vinden die deze verhalen los krijgt en vervolgens met dat toekomstdenken aan de slag gaat. ‘Eén raadslid als ambassadeur, die de verbinder kan zijn tussen al die verhalen’, merkt hij op. ‘En die het gedeelde belang omzet in acties, werkvormen, interventies en projecten.’

Experimenteerruimte
Op 22 mei komt alles samen in Utrecht. Tijdens de Inspiratiedag Toekomstdenken in het Lokale Bestuur start het netwerk van ambassadeurs en presenteert Twaalfhoven een ‘menukaart’ met tips en ideeën voor gemeenten die met Toekomstdenken aan de slag willen. Zoals het organiseren van een jaarlijkse raadsvergadering die alleen maar over de opgaven voor de lange termijn gaat. Of het op een andere manier luisteren naar burgers en inventariseren wat zij echt belangrijk vinden als het gaat over de toekomst.

Twaalfhoven: ‘Maar het gaat ook over het creëren van een symbool of een ritueel dat staat voor de toekomstige generatie en dat als raad omarmen.’ Zo staat er in verschillende raadzalen een Toekomststoel voor het raadslid dat nog geboren moet worden, een initiatief van voormalig D66-leider Jan Terlouw. Onder meer in Amsterdam, Land van Cuijk en Brunssum is zo’n stoel geplaatst.

Een ander concept is ‘Taakdemocratie’. ‘Dat is een manier van kijken naar complexe maatschappelijke onderwerpen, waarbij het dus niet gaat om snelle verkiezingswinst maar om het samen zoeken naar langetermijnoplossingen voor de toekomst. Onderwerpen die om experimenteerruimte vragen en om raadsleden die het leuk vinden om er eens op een andere manier in te duiken.’