De gemeenteraadsverkiezingen in 2026 zullen een ongekende golf van kiezersmanipulatie laten zien, aangedreven door geavanceerde virtual reality (VR) en kunstmatige ‘intelligentie’, chatbots en nepaccounts op sociale media. Deze technologieën vormen een reëel en acuut gevaar, vooral voor de lokale democratie. Met moderne tools kan een kwaadwillende een politicus gemakkelijk iets laten zeggen of doen via gemanipuleerde video’s.

Ook lokale politici zijn al slachtoffer geworden van deepfakeporno’s. Virtual reality evolueert van entertainment naar politiek wapen. Kiezers worden ondergedompeld in valse informatie en beelden waarin tegenstanders worden gedemoniseerd met verzonnen teksten en gebeurtenissen. Deze kunstmatig gecreëerde beelden zijn zo realistisch dat ze diepe emotionele sporen nalaten. We leven in een wereld waarin feiten ondergeschikt zijn aan emoties en vooroordelen. Chatbots en fake-accounts verspreiden misinformatie razendsnel. Psychografische profilering en microtargeting maken het mogelijk om emotioneel geladen politieke boodschappen precies af te stemmen op specifieke kiezersgroepen. Deze technologie is bovendien spotgoedkoop. Deepfakes en valse narratieven kunnen eenvoudig worden gemaakt op een laptop.

In deze ‘wereld voorbij de waarheid’ doen feiten er niet meer toe.

Permanente tracking en profilering brengen de emoties, oriëntaties en overtuigingen van kiezers nauwkeurig in kaart. Veel mensen delen naïef hun hele leven op sociale media, wat hen nog kwetsbaarder maakt voor manipulatie. Op basis van de gedeelde informatie worden politieke boodschappen op maat gemaakt, gericht op individuele angsten en vooroordelen. Vooral jongere generaties, die weinig politiek nieuws consumeren, zijn vatbaar. Door deze ‘nieuwsontwijking’ hebben ze beperkte kennis van lokale politiek en kennen de politici nauwelijks. In lokale en regionale media wordt nauwelijks geïnvesteerd, waardoor hoogwaardige politieke informatie ontbreekt.

In deze ‘wereld voorbij de waarheid’ doen feiten er niet meer toe. Realiteitspolarisatie zorgt ervoor dat mensen in parallelle werelden leven, elk met hun eigen ‘waarheden’. Dit maakt het gemakkelijk om verdeeldheid te zaaien. In Roemenië zijn de presidentsverkiezingen ongeldig verklaard vanwege wijdverbreide misinformatie. In Nederland zijn lokale verkiezingen extra kwetsbaar door gebrek aan controle.

Lokale partijen, vooral afhankelijk van amateurs en vrijwilligers, zijn financieel en organisatorisch kwetsbaar. Terwijl hardwerkende politici en vrijwilligers zich richten op lokale issues om het leven van burgers te verbeteren, laten kwade krachten in binnen- en buitenland de democratie verder ontsporen. Ook lokaal staat de legitimiteit van het bestuur onder druk. De verkiezingen van 2026 kunnen weleens een democratisch kantelpunt worden.