Françoise Clabbers, sinds maart 2017 coördinator Toezicht Wmo/Jeugdwet in de gemeente Tilburg,.

Hoe is het toezicht op en handhaving van de Wmo 2015 en de Jeugdwet georganiseerd in Tilburg?

We zetten in op een combinatie van preventieve en repressieve interventies. Het uitgangspunt is een cliëntgerichte benadering met nadruk op preventie van en optreden tegen onrechtmatigheden in het zorgdomein. Hiervoor is alertheid op fouten, fraude en ongepast gebruik in de volle breedte van de organisatie noodzakelijk. Zowel aan de poort bij de toekenning van een voorziening als tussentijds in het kader van de toetsing op de voortduring van zorg en ondersteuning. Maar ook op aanbiedersniveau bij de selectie van geschikte aanbieders door inkoop.

Wij willen in een zo vroeg mogelijk stadium niet-naleving van de voorwaarden door cliënt of aanbieder signaleren en onderzoeken. Om niet-naleving te kunnen vaststellen doen wij onderzoek naar signalen die kunnen duiden op mogelijke onrechtmatigheden. Deze signalen kunnen voortkomen uit gegevens waarover wijzelf beschikken, uit informatie van derden of uit data-analyse van interne, maar ook externe data.

1 keer in de 2 weken worden de signalen besproken tijdens een multidisciplinair overleg waarbij medewerkers vanuit de toegang, inkoop, beleid en toezicht de signalen bespreken, prioriteren en een gezamenlijk plan van aanpak opstellen. Het team bestaat op dit moment naast de teammanager uit 2 fte Toezichthouders en de Coördinator Toezicht Wmo/JW. Om een goede invulling aan de wettelijke taak te kunnen geven wordt het team in 2019 verder uitgebreid. Maar de ambitie gaat verder dan alleen invulling geven aan die wettelijke taak.

Wat willen jullie met het toezicht bereiken?

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en de continuïteit van voorzieningen die zij aan haar burgers bieden in het kader van de Wmo. Om die kwaliteit en continuïteit te kunnen waarborgen moeten zij toezien op deze voorzieningen. De gemeente let erop dat geld dat bestemd is voor zorg en ondersteuning goed besteed wordt. Met andere woorden: dat cliënten de zorg en ondersteuning krijgen die zij nodig hebben, van een kwaliteit die is afgesproken.

Het uiteindelijke doel is namelijk dat de cliënten met behulp van de zorg en ondersteuning zo optimaal mogelijk mee kunnen doen in de samenleving. De bedoeling van toezicht op de Wmo is het borgen van de kwaliteit van de zorg en ondersteuning aan onze inwoners.

Wat zijn de recente ontwikkelingen in Tilburg?

Sinds 30 april 2018 is ons Meldpunt zorg ook voor burgers beschikbaar. Hier kunnen zij vermoedens van fraude in de zorg melden. Als er bijvoorbeeld twijfels zijn of iemand wel de juiste kwaliteit en hoeveelheid zorg ontvangt zoals die is afgesproken, kan via het Meldpunt zorg een melding gemaakt worden. Dit kan gaan om zorg van een zorgverlener die bij de gemeente gecontracteerd is of een zorgverlener die wordt ingekocht met een persoonsgebonden budget (pgb).

Wanneer kreeg je de eerste signalen van onrechtmatigheid of ondermaatse kwaliteit?

Signalen over onrechtmatigheden werden na de transitie van de Wmo in 2015 op diverse plekken in de organisatie gemeld. Sinds de invoering van het Meldpunt zorg in 2016 vindt dit gestructureerd plaats vanuit de afdeling Veiligheid & Wijken, de afdeling waaronder het cluster Toezicht Wmo/JW valt. Dit meldpunt was in eerste instantie alleen bereikbaar voor medewerkers van de gemeente en partners van de toegang. Sinds 30 april 2018 kunnen nu dus ook burgers én ketenpartners melding maken van onrechtmatigheden/vermoedens van fraude in de zorg.

Waar liep je in die beginperiode tegenaan en wat moe(s)t je regelen om deze knelpunten voor de toekomst weg te nemen?

In het begin was er weinig structuur en kennis om de signalen op een juiste wijze te kunnen oppakken. Met projecten als LSI pgb (Landelijke Stuurgroep Interventieteams), Inzicht in Zorgfraude en Toezien en Toezicht in de Wmo werken we hard aan het opstellen van hoofdprocessen, deelprocessen en kennisverrijking van toezicht in de gehele organisatie.

Ook ontwikkelden we een duidelijke visie op het toezichtproces Wmo en is voor de invulling hiervan commitment gevraagd aan de bestuurders van de gemeente Tilburg.

Welke cases zijn je het meeste bijgebleven?

Met stip op 1: De casus in Zaanstad.

Er waren signalen over het intimiderend gedrag van de teamleider van deze zorginstelling. Hierop is hij aangesproken. Conclusie daarna was dat er geen recente signalen waren over onrechtmatigheden of kwaliteit van de zorg. Maar gezien het lopende onderzoek door de inspectie SZW bij Zaanstadzorgwest, dat hetzelfde bestuur had als Zaanstadzorgzuid, besloten we de casus aan te melden bij het fraudeteam van Team Zorg van het Kenniscentrum Handhaving en Naleving van de VNG. Kort daarna stond er een bericht in de krant:

Op 28-09-2017 zijn de 2 bestuurders en 2 medewerkers van ZaanstadZorgWest door de recherche Zorgfraude van de Inspectie SZW aangehouden. Dezelfde bestuurders hebben onder de naam ZaanstadZorg Zuid een complex in Goirle. Het vermoeden bestaat dat onder meer ZaanstadZorgWest en ZaanstadZorgZuid zich schuldig hebben gemaakt aan fraude met persoonsgebonden budgetten door middel van het plegen van valsheid in geschrifte en/of oplichting. Het zou gaan om 4 miljoen euro.

Ik werkte nog maar kort bij dit team en dit werd mijn eerste grote zaak. Ik moest meteen zowel intern als extern met alle betrokken partijen schakelen, de regie voeren over de casus en alle acties coördineren. Gelukkig stond ik er niet alleen voor! Zonder echte kennis van toezichthouden, maar door - intern en met partners buiten de gemeente, zoals de inspectie SZW en het Zorgkantoor - samen te werken, hebben we onze schouders eronder gezet en geprobeerd het op een zo goed mogelijke manier te doen. Steeds met als doel: goede zorg voor de cliënten.

Welke trends zie je bij fraude binnen de Wmo en hoe kun je jezelf hier als gemeente tegen wapenen?

Wij zien een groot aantal meldingen rondom beschermd wonen. Dus daar waar er sprake is van de combinatie zorg en wonen. Daarnaast zien we ook een toename in de meldingen waarbij er naast formele zorg ook sprake is van informele zorg. Een voorbeeld: een moeder die het hele pgb-budget aan zichzelf uitbetaalt waardoor de rekeningen voor de formele zorgaanbieder niet meer betaald worden.

Wij wapenen ons hiertegen door onder andere in de gemeentelijke Verordening, het Besluit en de beleidsregels duidelijke aanvullende regels en eisen te stellen. Daarnaast letten we erg op de regievaardigheid van de budgethouder en stellen we kwaliteitseisen aan onze gecontracteerde zorgaanbieders. Zorgaanbieders die laten zien dat zij zelf in staat zijn risico’s in de zorgverlening terug te dringen en hun bedrijfsprocessen goed op orde hebben, verkleinen de kans op onrechtmatigheden. Bestuurders die zich toetsbaar opstellen en zich aantoonbaar inspannen om te voldoen aan de contractvoorwaarden, geven ons gefundeerd vertrouwen en daarop stemmen we onze interventies af.

De bedoeling van toezicht op de Wmo is het borgen van de kwaliteit van de zorg en ondersteuning voor onze inwoners. Hierbij werken we samen op basis van gezond verstand en vertrouwen. We gaan efficiënt en effectief met onze (schaarse) middelen en onze professionals om. Dit doen we door een integrale aanpak en een focus op duidelijke communicatie en preventie zodat risico’s op onrechtmatigheden en incidenten zoveel mogelijk worden beperkt.

Hoe zien een fraudebestendige Wmo en Jeugdwet er in de ideale situatie uit?

Dat het uiteindelijke doel van de Wmo wordt bereikt, namelijk: dat de cliënten met behulp van de zorg en ondersteuning zo optimaal mogelijk mee kunnen doen in de samenleving. Dit ziet er als volgt uit:

• De juiste zorg op de juiste plek: voorkomen onrechtmatig, ondoelmatig en oneigenlijk gebruik in uitvoering Wmo 2015 en Jeugdwet.
• Geld dat bestemd is voor zorg en ondersteuning wordt op de juiste wijze besteed.
• Cliënten krijgen de zorg en ondersteuning die zij nodig hebben van een kwaliteit die is afgesproken.
• Kwetsbare cliënten krijgen hulp om te voorkomen dat ze in de problemen komen.
• Pgb blijft aangeboden worden als volwaardig alternatief.

Daarnaast zien we op termijn graag dat het zelfreinigend vermogen van de (alle) aanbieders goed functioneert. Een vorm van horizontaal toezicht dat wordt ondersteund met een keurmerk zou daarin een goede bijdrage kunnen leveren.