Miranda Hazeveld (sinds december 2016), Petra Vening (sinds februari 2018), Mirjam Offerein (sinds april 2018) en Lorette de Vries – Bonnema (sinds januari 2019) zijn kwaliteitsmanager/toezichthouder voor het samenwerkingsverband van de gemeenten (Aa en Hunze, Assen, Midden-Drenthe, Noordenveld en Tynaarlo) in Noord en Midden Drenthe (NMD). Samen hebben ze kwaliteitstoezicht goed op de rails. Toch blijven er ook voldoende uitdagingen. Denk aan het beoordelen van de kwaliteitsaspecten in de komende aanbestedingen voor de Wmo en de Jeugdwet en het verder ‘rondmaken’ van de cirkel met het intern borgen van rechtmatigheidstoezicht.

Hoe is het toezicht op en de handhaving van de Wmo 2015 en de Jeugdwet in NMD georganiseerd?

Binnen NMD zijn vier toezichthouders Wmo actief die – op dit moment met name signaalgestuurd – toezicht houden op de kwaliteit van zorg bij zowel zorg in natura als pgb-zorgaanbieders. Het toezicht op de Jeugdwet is belegd bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Waar nodig en mogelijk werken we met elkaar samen.

Dit jaar ontwikkelen we beleid op het gebied van kwaliteit en rechtmatigheid. We werken volgens het toetsingskader NMD Wmo en Jeugdwet 2019. Dit is gebaseerd op het Drents Kwaliteitskader en het toetsingskader vertrouwen. In dit kwaliteitskader staan verschillende criteria die gaan over veiligheid, doelmatigheid, cliëntgerichtheid en leefklimaat.

Kun je de totstandkoming van het toezicht vanaf 1 januari 2015 in grote lijnen omschrijven?

In 2015 was dit toezicht nog uitbesteed aan de externe partij Adjust. In 2017 zijn de toezichthouders NMD gestart en hebben zij één jaar onder toezicht van Adjust de eerste gesprekken en onderzoeken uitgevoerd. Sinds 2018 werken we zelfstandig. Waar mogelijk werken we samen met toezichthouders van andere gemeenten of de IGJ. Vanaf 2018 hebben de toezichthouders ook de calamiteiten- en geweldsmeldingen van Adjust overgenomen. Het NMD-protocol ‘Meldingen en geweld’ is ingevoerd. Aanbieders dienen calamiteiten en geweldsincidenten met ingang van 1 mei 2018 te melden bij ons als kwaliteitsmanagers/toezichthouders.

Met hoeveel toezichthouders werken jullie en hoe vullen jullie elkaar aan, versterken jullie elkaar? Hebben jullie allemaal specifieke kwaliteiten en/of ervaring?

We werken met vier toezichthouders. Uiteraard bezitten we allemaal de gestelde kernkwaliteiten. Wel hebben we allemaal onze eigen expertise. Denk aan schriftelijk sterk versus mondeling sterker, vergaande inhoudelijke kennis van de Wmo versus een zorgachtergrond en sterk in het afwegen van de verschillende aspecten versus daadkrachtig en snel doorpakken. Dit gezamenlijk maakt dat we elkaar prima aanvullen en versterken en in staat zijn om goed ons werk te doen.

Welke drie dingen zouden jullie anders doen met wat jullie nu weten?

• Vooraf de zorgaanbieders toetsen op de kwaliteitseisen i.p.v. zorgaanbieders geloven op hun blauwe ogen en achteraf kwaliteit toetsen.
• Beleid en verordeningen beter vastleggen en op de praktijk afstemmen welke mogelijkheden er zijn om terug te vorderen of welke mogelijkheden er zijn om geen indicaties meer te verstrekken aan een (pgb-) zorgaanbieder.
• Niet zelf het wiel overal in willen uitvinden. Met gemeentes en inspectie die al verder zijn (zoals bijvoorbeeld het publiceren van rapportages) mogelijkheden creëren om af te stemmen. Meer investeren in de ketenpartners.

Wat kunnen jullie zeggen over de samenwerking van de vijf gemeenten intern, met elkaar en met ketenpartners?

Er zijn vier toezichthouders die elk in hun eigen gemeente zichtbaar zijn en de lijnen bij die gemeente intern kort houden. Doordat iedere gemeente nut en noodzaak ziet van goed toezicht en de resultaten van ons werk loopt de samenwerking binnen NMD erg goed. We worden gesteund in de beslissingen die er genomen worden.

De samenwerking met de ketenpartners (gemeenten Hoogeveen, De Wolden, Westerveld en Meppel), waarvoor we het toezicht doen voor beschermd wonen, loopt prima. Wel proberen we altijd iemand van de desbetreffende gemeente te betrekken in het onderzoek zodat het breed opgepakt kan worden. 

De samenwerking met de IGJ en het zorgkantoor is afgelopen jaar verbeterd doordat er door beide partijen geïnvesteerd is in kennismaken met elkaar en er duidelijkheid is gekomen over elkaars verwachtingen. Sinds 2018 trekken we rond onderzoekstrajecten waar mogelijk samen op en nemen we elkaars opvolgingen over.

Houden jullie toezicht op zowel de kwaliteit als de rechtmatigheid van de Wmo 2015 en hoe verhouden die twee zich in de praktijk tot elkaar?

Voor het kwaliteitstoezicht op de Wmo hebben we in NMD-verband toezichthouders benoemd. Het toezicht op de rechtmatigheid is tijdelijk belegd bij een extern bureau, waardoor urgente casussen in ieder geval kunnen worden opgepakt.

In de loop van 2019 gaan we ook het rechtmatigheidstoezicht op zowel de Wmo als de Jeugdwet binnen NMD borgen. De praktijk laat zien dat signalen over de kwaliteit van ondersteuning of jeugdhulp bijna altijd samengaan met een tekortschietende rechtmatigheid en andersom. Dit maakt het noodzakelijk om alle signalen in samenhang te kunnen beoordelen.

Welke twee fraudecasussen hebben de meeste indruk op jullie gemaakt?

Een schrijnend voorbeeld is de wijze van zorgverlening door een zorginstelling waarbij inwoners die in een afhankelijke positie verkeren, beschermd moesten worden tegen een malafide zorgaanbieder. Na ingebrekestelling en meerdere vruchteloze herstelkansen moesten we uiteindelijk overgaan tot ontbinding van het contract en uitplaatsing van de bewoners.

Deze casus maakt zichtbaar hoe belangrijk het is dat wij in NMD-verband alleen zorg financieren die overeenkomt met het hiervoor geldende kwaliteitskader.

Daarnaast zien we dat niet iedere cliënt of vertegenwoordiger van de cliënt (bijvoorbeeld een familielid of bewindvoerder) over de benodigde pgb-vaardigheden beschikt, waardoor wij zorgelijke situaties aantreffen met ernstige tekortkomingen in de zorg. We zien hierin de noodzaak tot optreden.

Op welke resultaten die zijn geboekt zijn jullie het meest trots?

De momenten waarop een zorgaanbieder een verbetertraject succesvol heeft afgerond en zowel de zorgaanbieder, medewerkers en cliënten de positieve effecten hiervan inzien en ervaren. Terwijl we in eerste instantie vaak een afwerende en terughoudende houding bij zorgaanbieders bemerken, waarbij zij gaandeweg het onderzoek daadwerkelijk het nut en de noodzaak tot een verbetertraject inzien.

Om onrechtmatigheden en kwaliteitsgebreken te voorkomen gaan we binnen NMD sterker inzetten op preventie. Toezicht en handhaving werken namelijk alleen als we de gehele cirkel van naleving hebben georganiseerd.

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor de komende anderhalf jaar?

De gemeenten van Noord en Midden Drenthe zijn momenteel bezig met de aanbesteding van de voorzieningen in het kader van de Wmo, waaronder Beschermd Wonen en de voorzieningen in het kader van de Jeugdwet. Voor ons als kwaliteitsmanagers betekent dit voor het komende half jaar een flinke opgave als het gaat om het beoordelen van de kwaliteitsaspecten die worden geëist bij deze aanbesteding.

Daarnaast hebben we net ons Toetsingskader opnieuw vastgesteld. Daarin staan de geëvalueerde kwaliteitseisen die wij stellen aan de aanbieders (Drents Kwaliteitskader) en ook ons wegingskader. In het wegingskader hebben wij vastgelegd hoe wij bij een kwaliteitsonderzoek de uitkomsten wegen en welke gevolgen dit heeft voor de aanbieder: bijvoorbeeld een cliëntenstop of een verbetertraject. En we hebben een wegingskader opgenomen voor het thema ‘vertrouwen’ waarmee we op een objectieve wijze meewegen welke maatregelen we nemen richting een aanbieder als er kwaliteitseisen niet op orde zijn: is er vertrouwen dat een aanbieder kan verbeteren? De komende periode gaan we in onze kwaliteitsonderzoeken aan het werk met dit nieuwe Toetsingskader.

Verder zijn we de komende periode betrokken bij het inrichten van de controle op rechtmatigheid binnen het sociaal domein. Wij richten ons binnen de NMD-gemeenten als kwaliteitsmanagers nu nog enkel op kwaliteit en toezicht, maar ook de rechtmatigheid moet zoals eerder vermeld de komende periode aandacht krijgen.