VNG Magazine nummer 1, 24 januari 2025

Auteur: Leonard Geluk

Buiten ligt het helmgras plat op de duinen, een meeuw tornt op tegen de storm. In de kamer van ons Zeeuwse vakantiehuisje is het behaaglijk en stil. Geen afspraken in de eerste dagen van het jaar, ideale omstandigheden voor Een slag anders, de biografie van Ruud Lubbers door Johan van Merriënboer en Lennart Steenbergen. 

Leonard Geluk Commentaar VNG Magazine

Enige politieke nostalgie komt erbij. Als jongen van 15 werd ik lid van het CDA vanwege Lubbers; zo iemand wilde ik zijn. De Rotterdamse no-nonsense was een lentebries in het grauwe no-future-tijdperk. Onverstoorbaar sprak hij door toen een zaal vol demonstranten tegen de kruisraketten hem de rug toekeerden.
In het boek treft het me dat de menselijke factor zo’n grote rol speelde in de uitweg uit de crisis van begin jaren ’80. Lubbers slaagde er niet alleen in werkgevers en werknemers samen te brengen, hij zocht ook breder in de samenleving draagvlak voor noodzakelijke structurele maatregelen. Niet de meerderheid in de Kamer, maar de motivatie in de samenleving was leidend. Dat poldermodel was zo gek nog niet.
Eerder in de vakantie las ik over het thema ‘hoop’ twee recente boeken, van Patrick Nullens en Philipp Blom. Nullens verbindt in z’n boek hoop aan verbindend leiderschap. Blom twijfelt aan het vermogen van de samenleving om de rampspoed van klimaatverandering, de ongebreidelde macht van technologiebedrijven en de vermindering van biodiversiteit, te keren. Hij ziet hoop als een opstand daartegen. 

Het gaat niet goed met de publieke zaak, noch met de overheid

In de samenleving zie ik een schreeuwende behoefte aan leiders die de hoop uitstralen dat verandering mogelijk is. We zijn in staat om problemen op te lossen, maar de overheid moet sturen. Het neoliberale perspectief dat de markt alles vanzelf oplost is gelogenstraft.
Het gaat niet goed met de publieke zaak, noch met de overheid. Politieke besluiten zijn slecht voorbereid en er is onvoldoende oog voor de uitvoering en de betaalbaarheid. De samenleving en de overheid groeien uit elkaar, de decentrale overheden en het rijk dreigen tegenover elkaar komen te staan omdat de wetgever taken uitbesteedt, maar niet het bijhorende geld verstrekt. Zo lopen we het risico dat de overheid verder verzwakt, met een steeds instabielere samenleving tot gevolg.
Geopolitiek, klimaatverandering, woningnood, biodiversiteit en migratie maken een sterke overheid noodzakelijk, meer dan ooit eerder in mijn leven. Een overheid die is verbonden met de samenleving en met zichzelf, die beleid maakt waarin mensen centraal staan, en niet de regels, de politiek of Haagse verkokering. De VNG wil en kan daarin meedoen. Het kan anders, het kan beter. Dat is mijn – niet vrijblijvende – hoop voor dit nieuwe jaar.

Leonard Geluk is algemeen directeur van de VNG, leonard.geluk@vng.nl, linkedin.com/in/leonardgeluk