De coronapandemie heeft grote invloed op het politieke denken van mensen. Dat is ook logisch, omdat de onzekerheid over de risico’s voor de eigen gezondheid zeker in het begin van 2020 erg groot was. Ook komen tijdens een pandemie veel zekerheden en gewoonten onder druk te staan. Het verlies aan sociale contacten, inkomensverlies, verlies aan baanzekerheid, het thuisonderwijs, te kleine behuizing om allemaal thuis te werken: factoren die leiden tot een grote mate van stress. En dat leidt weer tot spanningen, negatieve gevoelens en helaas zelfs tot huiselijk geweld. 

Deze gevoelens van onzekerheid en onveiligheid hebben ook een heel complex effect op het vertrouwen van burgers in de politieke en gezondheidsautoriteiten, op de betrouwbaarheid van officiële informatie en op de mening over de aanpak van de regering. Dat vertrouwen in de belangrijkste instituties is ook sterk verbonden met het ervaren van risico’s van besmetting, het opvolgen van de richtlijnen om virusverspreiding te voorkomen en de bereidheid tot vaccinatie. 

Een sterk en breed wantrouwen kan gevaarlijk zijn 

Natuurlijk is blind vertrouwen niet goed, een democratie is gebaat bij kritische burgers die eisen dat machthebbers verantwoording afleggen. Maar een sterk en breed wantrouwen kan gevaarlijk zijn voor jezelf en anderen. Zo weten we dat mensen die politiek meer extreem zijn, ook minder gezond leven. Door de sterke focus op hun radicale ideologie en aanverwante preoccupaties, zijn extremisten eerder geneigd alledaagse doelen, zoals gezond leven en eten, te verwaarlozen. Ook weten we dat extremisme geassocieerd is met een sterker geloof in samenzweringen, meer sociaal-economische angst en een zwart-wit vijanddenken, waardoor de wereld er veel bedreigender uitziet voor extremisten dan voor politiek gematigden. 

Politiek gematigden hebben de pandemie dan ook totaal anders beleefd dan hun meer extreme medeburgers. We zagen in het begin van de pandemie weliswaar een rally around the flag; het fenomeen dat inwoners zich massaal achter zittende leiders en gevestigde autoriteiten scharen tijdens een crisis. Maar het zijn vooral politiek gematigden die deze toename van vertrouwen laten zien. Aan de politieke flanken nemen we zowel links als rechts juist een rally against the flag waar. Mensen die zichzelf meer extreem op links of rechts plaatsen, verliezen tijdens de pandemie juist hun vertrouwen in de belangrijkste politieke instituties, gezondheidsautoriteiten en de media. Omdat het vertrouwen in het midden stijgt en aan de flanken daalt, zien we een polarisatie in de samenleving. En dat doet de spanningen, angsten en gevoelens van onveiligheid weer toenemen. Onveiligheid is helaas een vertrouwd gevoel voor veel burgers die in deze pandemie de klappen kregen.