Een vrouw met een huisverbod loopt naakt over straat, drinkt uit vijvers, brengt de buurt in rep en roer. Vanwege agressief gedrag zet ook de opvang haar buiten de deur. Volgens de crisisdienst van de ggz valt ze buiten de criteria voor een gedwongen opname. Op donderdagavond komt er een melding binnen bij de politie, pas de maandag daarop is er een oplossing. In de tussentijd improviseren wij met juridische listen, zodat we haar in elk geval steeds negen uur lang in een politiecel kunnen opvangen. Want dat ís zo’n cel nu voor haar: een tijdelijke opvangplek waar ze een beetje tot rust komt. Zo zou het uiteraard niet moeten gaan.

We hebben een grote gemeenschappelijke opdracht om te zoeken naar betere oplossingen dan een politiecel

Schrijnende gevallen

Het is zomaar een casus uit de recente praktijk van de politie Limburg. Schrijnende gevallen als deze, waarin kwetsbare burgers ‘in handen vallen van de politie’, nemen alsmaar toe. De afgelopen jaren is het aantal meldingen vanwege onbegrepen gedrag meer dan verdubbeld. Er zijn steeds meer mensen met verslavingsproblemen, maar we zien ook de gevolgen van armoede en verwaarlozing. En van eenzaamheid en vervreemding. We hebben als maatschappij echt een grote gemeenschappelijke opdracht om te zoeken naar betere oplossingen dan een politiecel.

Geen zorgverleners

In Limburg staat het probleem inmiddels scherp op het netvlies van de lokaal bestuurders. Wij hebben ze gezegd: ‘Artikel 3 van de Politiewet stelt dat wij “hulp verlenen aan hen die deze behoeven”. Dat blijven we doen, maar wij zijn geen zorgverleners.’ De enige voorziening die net als de politie 24/7 beschikbaar is, is de crisisdienst van de ggz. Maar die kunnen alleen wat doen bij psychiatrische problematiek. Buiten kantoortijden zitten er grote gaten in het systeem, en daar vallen steeds meer kwetsbare mensen in. Het is duidelijk: dit kunnen we alleen samen oplossen. Maar hoe dan? Lokaal bestuurders zeggen: hoe gaan we dit financieren? En zorgaanbieders vragen zich af: waar vind ik de mensen die ook ’s nachts en in het weekend stand-by kunnen staan?

Het vraagt om bestuurlijke moed bij de gemeenten om voorop te gaan lopen

Koudwatervrees

Het goede nieuws is: op sommige plekken is dit gelukt, gewoon omdat alle betrokken partijen het samen hebben opgepakt. Zij hebben met elkaar een zogeheten Crisis Interventie Team gevormd. Over de gebruikelijke schotten heen zorgen hulpverleners – van jeugdzorg en Veilig Thuis tot wijkteams en de ggz – dat er 24/7 een achtervang is voor mensen in nood. Ook de politie doet mee, maar die hoeft alleen aan de bak bij escalatie of een mogelijk strafbaar feit. In andere gevallen komen kwetsbare mensen (zoals de vrouw in mijn voorbeeld) meteen bij de zorg terecht. Zo nodig via een tijdelijke oplossing totdat het weer maandagochtend is.
Er zijn dus kansen, maar ik zie nog altijd te veel koudwatervrees. Als we de gaten echt willen vullen, moeten we met elkaar onze handelingsverlegenheid durven omzetten in handelingsperspectief. Dat vergt de wil van lokale en regionale partijen in het zorg- en veiligheidsdomein om over de domeingrenzen heen te stappen. Maar daarnaast vraagt het om bestuurlijke moed bij de gemeenten om voorop te gaan lopen. En daarbij de beren op de weg gewoon recht in de ogen te kijken.