Innovatie is een toverwoord. Alles wordt beter als er (maar) geïnnoveerd wordt. Het is met de decentralisatie van de Jeugdwet en de uitbreiding van de Wmo onderhand standaard geworden dat gemeenten in hun aanbesteding een paragraaf over innovatie opnemen. Met behulp van contracten leggen we de verplichting tot innovatie op en geven daarin een aantal transformatiedoelstellingen mee. Helaas, te veel bestuurders denken daarmee hun werk gedaan te hebben. Want de uitkomst van die opgelegde innovatie is al jaren bedroevend. Hoe komt dat?

Er zijn twee categorieën bedrijven die succesvol innoveren. Bedrijven die het zelf organiseren, en bedrijven die de markt afstropen. Philips is nog steeds een bedrijf dat zelf succesvol innoveert. Het heeft specifieke organisatieonderdelen ingericht die zich uitsluitend met innovatie bezighouden, en heeft een zeer strak ingerichte relatie tussen klantervaringen en product- en dienstontwikkeling, om te leren van de praktijk. De cultuur in het bedrijf is doordesemd van het belang van vernieuwing.

Hoe serieus neemt een bedrijf de noodzaak tot innovatie?

Google en Apple hanteren een andere strategie. Deze bedrijven weten dat innovatie essentieel is. Daarvoor reserveren ze enorme hoeveelheden geld. Vervolgens kopen ze hippe (of concurrerende) bedrijfjes op en integreren die in het ‘merk’. Daarnaast ontwikkelen ze wat ze al hebben ook voortdurend door.

Gestructureerd

De gemeenten die kúnnen innoveren en daar continu gestructureerd aan werken, zijn op de vingers van één hand te tellen. We zijn er niet zo goed in, en het ligt ook niet zo voor de hand dat we ons eraan moeten wagen. We hebben geen klanten die we moeten verleiden, we hebben burgers en die hebben geen alternatief.
Dat belet ons niet om aan de door ons gecontracteerde instellingen wél innovatieverplichtingen op te leggen. Op een manier die doet vermoeden dat we er verstand van hebben. Tegelijk moet er getransformeerd worden in de Jeugdzorg en op vele andere plaatsen in het sociaal domein. Want we vinden met elkaar dat de huidige manier van werken te duur is, of te weinig effectief.

Naar mijn idee moeten wij bedrijven en instellingen dan niet gaan verplichten dát ze moeten innoveren, en al helemaal niet hóé ze dat moeten gaan doen. Gemeenten doen er als eerste verstandig aan op te vragen en in kaart te brengen welke innovatie-inspanning een bedrijf of instelling in het verleden uit zichzelf heeft gedaan, en welke resultaten daarmee voor burgers zijn bereikt. Hoe serieus neemt een bedrijf of instelling de noodzaak tot innovatie uit zichzelf? En hoe is de organisatie daarop ingeregeld om dat dag in, dag uit, te blijven doen? Tot in lengte van jaren?

De gemeenten die kúnnen innoveren zijn op één hand te tellen

Golden Circle

Ik hanteer het principe uit de Golden Circle van Simon Sinek: Why, How, What. Uit de eigen opgebrachte inspanning, dus zonder externe opdracht, tot innovatie blijkt veel duidelijker wat de intrinsieke motivatie is om te innoveren en hoe dat past bij de bestaansreden van de instelling, het Why. Pas daarna volgen How (door innovatie) en What (de bereikte resultaten). Een gemeentelijke opdracht tot innovatie (How) met voorgeschreven resultaten (What) zonder de Why te betrekken, is een garantie op falen van de gevraagde innovatie.

Uit een dergelijk track record van door de gemeente in het verleden gecontracteerde bedrijven en instellingen kunnen wij, de gemeentelijke overheid, veel beter ontlenen wat de slagingskans wordt van voor innovatie ter beschikking gesteld investeringsgeld. En vaak zullen we eerst een heel ander gesprek met elkaar moeten voeren – waarin het Why dus naar mijn mening centraal moet staan. Dat is geen opgave voor inkopers, of voor beleidsmedewerkers, maar een opgave voor bestuurders. Ons werk is dus bij lange na niet gedaan.