Een doolhof van Europese instituties en Brusselse beleidsvorming. Massieve gebouwen met lange gangen en steriele vergaderruimten. Zo omschreef De Groene Amsterdammer ooit de Europese wijk van Brussel, ingeklemd tussen Warandepark en Jubelpark. Zakendoen met ‘Brussel’ wordt ook in veel Nederlandse gemeentehuizen ervaren als een moeizame zoektocht door een bureaucratisch labyrint. Vaak klinkt de verzuchting dat een aanvraag voor een Europese subsidie of een bijdrage uit een Europees steunfonds meer kost aan ambtelijke capaciteit dan ze uiteindelijk oplevert.

Niet alleen

Gelukkig staan gemeenten er niet alleen voor, zegt Pieter Jan Kleiweg de Zwaan. Sinds begin dit jaar is hij Permanent Vertegenwoordiger (PV) van Nederland bij de Europese Unie. De afgelopen vier jaar was hij de Nederlandse ambassadeur in België. Daardoor kent hij Brussel als z’n eigen broekzak. Met zijn team is hij graag bereid gemeenten bij de hand te nemen, soms letterlijk, in hun zoektocht naar dat ene juiste contact onder de 60.000 mensen die voor de verschillende Europese instellingen werken.
Begrijpt hij dat gemeenten in Brussel soms door de bomen het bos niet meer zien? ‘Ook in Nederland is de inrichting van het bestuur niet altijd helemaal helder, maar als je je er even in verdiept weet je hoe de hazen lopen. Dat geldt voor Brussel ook. Ik adviseer de medeoverheden, de gemeenten en provincies, altijd in ieder geval contact op te nemen met de PV.  Er zitten hier 130 professionals op alle beleids­terreinen die hun ten dienste staan. Daarnaast is er het Huis van de Nederlandse Provincies waar je als medeoverheid ook naartoe kunt. En als je dan eenmaal je weg hebt gevonden, is het ineens niet meer zo ingewikkeld.’

Als je eenmaal je weg hebt gevonden, is het ineens niet meer zo ingewikkeld

Gemeenten weten de PV steeds beter te vinden, is de ervaring van Kleiweg de Zwaan. ‘Ik merk wel dat ze vooral komen als bijvoorbeeld het Comité van de Regio’s vergadert. Maar dan moeten ze om aandacht concurreren met veel andere gemeenten. Ik adviseer ze dan ook op andere momenten te komen, dan hebben de instituties ook meer tijd voor je.’ En, voegt hij daaraan toe, het helpt als je een heldere vraag hebt. ‘Hoe specifieker je vraag over bijvoorbeeld een cohesiefonds of ondersteuningsproject, hoe beter. Dan kan ik het contact leggen met de instituties die daarover gaan.’ 

Strepen op de mouw

Kleiweg de Zwaan en zijn medewerkers gaan de gemeenten vervolgens voor bij hun gang naar het juiste kantoor. Natuurlijk maakt het uit of een burgemeester of een ‘gewone’ ambtenaar naar Brussel komt om iets voor elkaar te krijgen. ‘Zoals in elke bureaucratie is het aantal strepen op je mouw deels belangrijk. Dus je komt soms op een wat hoger niveau binnen. Maar als wij erbij zijn, worden we altijd goed ontvangen. Wij gaan ook mee om nog wat gewicht toe te voegen aan een eventuele delegatie.’ 
Via het Comité van de Regio’s proberen ook de VNG en de provinciekoepel IPO invloed uit te oefenen op Europees beleid. Daarnaast zijn er gemeenten en regio’s met hun lobbyisten in Brussel, waaronder de G4 en Brainport Eindhoven. Lobbyen via de VNG of op eigen houtje, voor het effect maakt het volgens Kleiweg de Zwaan niet veel uit. ‘Het is een beetje als de riem of de bretels, beide zijn goed.’

We hoeven Europa niet elke dag te vieren

Eurobarometer

Dát de EU belangrijk is voor gemeenten, lijdt voor Kleiweg de Zwaan geen twijfel. Hij gelooft ook niet dat er in Nederland sprake is van een groeiende euroscepsis. ‘De meest recente Eurobarometer toonde aan dat 85 procent van de Nederlanders denkt dat Nederland beter af is binnen dan buiten de EU. Nederlanders hebben na de Brexit gezien hoe belangrijk Europa is voor hun welvaart. Daarnaast voelen ze, zeker sinds de Russische agressie in Oekraïne, dat Europa een waarborg voor veiligheid is, en er is het besef dat veel grote vraagstukken alleen in Europees verband kunnen worden opgelost. Maar Nederlanders bezien dit alles nuchter, we hoeven Europa niet elke dag te vieren.’
Donderdag 6 juni gaat Nederland naar de stembus om een nieuw Europees Parlement te kiezen. Heeft Kleiweg de Zwaan nog tips voor gemeenten om het traditioneel lage opkomstpercentage op te krikken? ‘De overheid doet al erg haar best om te laten zien dat veel van wat hier in Brussel gebeurt invloed heeft op onze welvaart en veiligheid. Laat gemeenten vooral uitleggen wat Europa is. Dat hoeft geen jubelverhaal te zijn. Er mag ook best bij verteld worden dat er soms een wet wordt aangenomen waar Nederland tegen is. Vertel het eerlijke verhaal, een eurorealistisch verhaal,’ zegt hij.
‘En ik moedig gemeenten vooral aan vaak naar de PV te komen, de rode loper is al voor hen uitgerold. Ze kunnen mij altijd een mailtje sturen, je mag het adres erbij zetten: pj.kleiweg@minbuza.nl. Binnen 24 uur krijgen ze antwoord.’