In de tweede klas van de lagere school hadden we af en toe een muzikale – en heel aardige – invaljuf van Italiaanse komaf. Op een middag leerde ze ons een liedje, Di che colore è la pelle di Dio. Ze legde uit wat het betekende, dat God alle kleuren mensen even lief heeft. Ik gloeide van trots dat ik op mijn zevende al echte Italiaanse woorden kende, en begreep ook. Vol overgave zong ik, en ik hoopte dat de hele school ons zou horen. Het was een mooi lied, ik ben het nooit vergeten. 

Onlangs was ik gast bij een diner pensant met verschillende onderwijsorganisaties. Het gesprek aan tafel ging over de kloof tussen het mbo, hbo en de universiteit, die meer en meer losse werelden zijn geworden. Het raakt de democratische gezindheid wanneer groepen met een bepaalde opleiding in een eigen filterbubbel leven. Kun je je nog verplaatsen in een ander als je alleen maar in een academische wereld leeft? Kun je dan de mening begrijpen van iemand met een praktisch beroep?

Kun je je nog verplaatsen in een ander als je alleen maar in een academische wereld leeft?

Dit brengt me op het punt dat ik wil maken over een krachtiger Nederland, één van de onderdelen van het verhaal voor Nederland van de Denktank 2040 van de VNG en De Argumentenfabriek. Krachtiger betekent bijvoorbeeld structureel investeren in mensen, kennis, innovatie en infrastructuur. Het gaat over de economische structuur en een eenvoudiger stelsel van regels en regelingen. In politiek-bestuurlijke zin is het slagkracht en de durf om keuzes te maken die goed zijn voor de lange termijn.

Maar krachtig gaat allereerst over burgers, over weerbare, veerkrachtige, goed opgeleide en inzetbare mensen. Over een leven lang leren en betere lees- en rekenprestaties. En zeker ook over burgers die democratisch gezind en gevormd zijn. Het onderwijs wordt gestuurd op meetbaar resultaat. Wat je niet kunt meten, telt niet; een erfenis van het New Public Management. Maar in het echte leven zijn het juist de soft controls die het verschil maken. De niet-expliciete agenda van het onderwijs die ziet op het grotere vormingsideaal van democratisch burgerschap. Dat leerlingen en studenten nadenken over waarden, zich goed kunnen uitdrukken, maar ook interesse tonen in het verhaal van een ander, en zich daarin verplaatsen. 

Laten we het zo organiseren dat verschillende groepen elkaar weer ontmoeten en samenwerken. Te beginnen bij een ongedeelde voorschool, zonder onderscheid tussen commerciële kinderopvang en publieke peuterspeelzalen. In het primair, voortgezet en hoger onderwijs moet op weg naar 2040 brede vorming meer op de voorgrond komen. Met een pedagogisch klimaat dat jongeren uitdaagt zich cognitief, cultureel, sportief en democratisch te ontplooien. Het denken over een krachtiger Nederland begint met een vonk in het hoofd en hart van kinderen.