Het zal gelukkig niet ieder raadslid overkomen, een bedreiging. Gebeurt dat wel, dan is het afhankelijk van de vorm van de bedreiging en de persoonlijkheid van de bedreigde persoon wat het psychosociale effect daarvan is. Als een bedreiging als schokkend ervaren wordt, tast dat het natuurlijke gevoel van veiligheid aan. Dat kan leiden tot stress, zeker als ook de privéomgeving wordt geraakt. Het goede nieuws is dat de meeste mensen die te maken krijgen met een schokkende gebeurtenis over het vermogen beschikken er zonder blijvende gezondheidsklachten bovenop te komen. Steun van familie en vrienden is daarbij zeer belangrijk. Daarbij is ook een belangrijke rol weggelegd voor de fractie, de burgemeester, de griffier en de gemeenteraad.

Veerkrachtige mensen
‘Zo’n 85 tot 90 procent van de mensen die heftige dingen meemaken, komt daar na verloop van tijd met steun van de omgeving overheen’, zegt Ine Spee, crisisadviseur bij ARQ IVP en expert op het gebied van ingrijpende gebeurtenissen. ‘Zij ervaren wel stress, maar ontwikkelen geen trauma. Sommigen hebben baat bij enige ondersteunde gesprekken en kunnen daarna weer door. In die gesprekken wordt de impact van de bedreiging besproken voor zowel de persoon zelf als voor eventuele gezinsleden, en wordt samen gezocht naar manieren om daarmee om te gaan.’

Alles begint met weerbaarheid en aandacht voor deze mogelijke aspecten van het raadswerk, zegt Spee. ‘Het is prima om op de lastige kanten te reflecteren. Dat is iets anders dan iedereen meteen voor te bereiden op de eventuele effecten van een dreiging. Praat ­bijvoorbeeld eens over de impact van sociale media en wat je daarop deelt, en hoe je negatieve ervaringen zo veel mogelijk kunt voorkomen.’

Spee vindt niet dat raadsleden psychosociaal beter voorbereid hoeven te worden op een mogelijke bedreiging. Raadsleden zijn niet naïef. Als er iets gebeurt, komen de meesten er uit met sociale steun.

Belangrijk is dat de gemeente uitstraalt: kom niet aan onze raadsleden. Daar is een belangrijke rol weggelegd voor de burgemeester. ‘Er moet geen teneur ontstaan dat dit er nu eenmaal bij hoort, al helemaal niet bij de raadsleden zelf. Zij stellen zich in dienst van de samenleving, die hoor je te beschermen. Straal dat op alle fronten uit. Dat staat los van het feit dat een raadslid weleens iets heftigs deelt op sociale media en daarmee reacties oproept. Haal vooral geen politiek gewin uit bedreigingen, zorg dat niets bedreigingen legitimeert.’

Denk niet: vervelend, maar het zal er wel bij horen

Het helpt wanneer de gemeente beschikt over een integraal veiligheidsplan of agressieprotocol die ook worden besproken in de gemeenteraad. Bij een incident kunnen betrokkenen dan verwijzen naar dat gemeenschappelijk referentiekader. Daarin staat afgesproken wat acceptabel is en hoe te handelen wanneer grenzen zijn overschreden. ‘Het is altijd prettig dat er zo’n context is waarin ook staat waar je terechtkunt voor ondersteuning. Of er ondersteuning is, is ook afhankelijk van de persoonlijkheid van bijvoorbeeld de griffiers. Sommige griffiers zijn daar heel goed in, andere minder. Sommige burgemeesters staan pal voor hun mensen en sturen bijvoorbeeld na een incident of bedreiging een persbericht de wereld in, waarin ze aangeven: kom niet aan publieke ambtsdragers.’

Omgangsvormen
Spee verwijst ook naar het enige jaren geleden opgerichte Netwerk Weerbaar Bestuur. Dat beschikt over een ondersteuningsteam dat bedreigde bestuurders begeleidt. De teamleden komen zelf uit de bestuurlijke wereld. Daar vindt een raadslid of collegelid vooral een luisterend oor.

Het kan volgens Spee ook helpen om in de raad te praten over de omgang met agressie. Spee: ‘Koppel dat gelijk aan de omgangsvormen binnen de raad zelf. We zien de verruwing in vergaderingen toenemen. Denk niet: vervelend, maar het zal er wel bij horen. Als je daar accepteert dat mensen over grenzen gaan, moet je niet raar opkijken dat de samenleving op dezelfde manier reageert richting raadsleden en wethouders.’

ARQ IVP deed onderzoek naar de psychosociale effecten van bedreiging en sprak veel raadsleden die tijdens de vluchtelingencrisis hadden gewerkt. Die crisis riep bij sommige inwoners allerlei onderbuikgevoelens op, waardoor akelige dingen zijn gebeurd richting wethouders en raadsleden. ‘Je wilt niet dat een bedreiging invloed heeft op iemands raadswerk’, zegt Spee. ‘Er zijn bestuurders die wellicht een volgende keer het vluchtelingendossier aan zich voorbij gaan laten gaan. Dan heeft bedreiging invloed. Ga in gesprek met elkaar over de mogelijke negatieve kanten van het raadswerk, en weet hoe de ondersteuning intern en eventueel daarbuiten is georganiseerd. Dat versterkt het gevoel dat je mooi publiek werk gaat doen, waarbij je een omgeving om je heen hebt die voor je opkomt mocht het eens misgaan.’