Het geld werd gebruikt voor activiteiten om het vertrouwen in het bestuur te verbeteren. En die maatregelen bevallen zodanig, zegt raadsgriffier Mieke Bouwman van Midden-Groningen, dat in de gemeenten wordt gesproken over de mogelijkheid om voor de langere termijn meer geld vrij te maken voor de raadsondersteuning. Een ongebruikelijke stap: nu veel gemeenten kampen met geldtekort, zijn ze vaak terughoudend met investeringen in de eigen organisatie. Vorig jaar november nog constateerde de Raad voor het Openbaar Bestuur dat gemeenteraden ‘verlegen’ zijn als het gaat om dergelijke investeringen, terwijl die volgens het adviesorgaan hard nodig zijn. 

Nationaal programma
De raad van Midden-Groningen besteedde het extra geld onder meer aan een pilot met een digitaal participatietraject voor inwonersinitiatieven. Na de positieve evaluatie besloot de raad om voor de komende vijf jaar 4,75 miljoen euro te reserveren om het participatieprogramma op een meer structurele basis in te zetten. Het extra geld is beschikbaar vanuit het Nationaal Programma Groningen.

Dat NPG is bedoeld om de leefbaarheid en daarmee de toekomst van het getroffen gebied een stimulans te geven. ‘Onze inwoners hebben goede ideeën voor hun eigen leefomgeving, zowel fysiek als sociaal’, zegt Bouwman. ‘In het NPG hebben gemeenten al heel veel projecten bedacht. We willen de inwoners ook de gelegenheid geven om mee te denken en inbreng te leveren.’ 

De Groningse gemeenten werden in de pilotfase ondersteund door de Vereniging van Griffiers en Democratie in Actie (DiA). Dat programma, van de VNG en het ministerie van Binnenlandse Zaken, is gericht op het versterken van de lokale democratie. Het Groningse voorbeeld laat volgens die partijen goed zien wat de meerwaarde is van extra ondersteuning van de gemeenteraad en de griffie.

Sinds de totstandkoming van de gemeente in 2018 nam Midden-Groningen deel aan het project digitale participatie van DiA. Het afgelopen jaar is met alle Groningse gemeenten en met de provincie Groningen ingezet op het beschikbaar maken en leren toepassen van digitale participatieplatformen.

Mooier
De pilot verliep dus naar tevredenheid, zegt Bouwman. Inwoners konden op een speciale website van de gemeente ideeën aandragen om hun buurt, wijk of dorp ‘mooier, leuker veiliger, duurzamer of socialer te maken’. Vervolgens kon er door middel van steunbetuigingen gestemd worden op de voorstellen. Er werden 31 ideeën ingediend, die samen ruim 1400 steunbetuigingen kregen. De vier winnende ideeën, variërend van de inrichting van een bloemenveld tot een historische tocht op een elektrische step, worden nu uitgevoerd.

Met de 4,75 miljoen euro die de Midden-Groningse raad nu beschikbaar heeft gesteld, worden inwoners opnieuw uitgenodigd plannen in te dienen. Het opvallende is, zegt Bouwman, dat het de gemeenteraad was die het initiatief nam tot het participatietraject. Doorgaans is het college de aanjager. ‘Het is uniek dat de raad op eigen initiatief zoveel geld beschikbaar stelt voor participatie.’

De gemeenteraad betrekt daarin de conclusies uit de pilot. Zo werd geconstateerd dat een traject dat zich louter online afspeelt ertoe leidt dat niet alle inwoners kunnen participeren. Bouwman: ‘We zagen dat onder anderen ouderen niet goed meekwamen.’ De coronacrisis bood aanvankelijk geen alternatief, maar toen de regels wat versoepeld werden, waren ook steunbetuigingen op papier toegestaan. In verschillende dorpen en wijken gingen daarop inwoners van deur tot deur om handtekeningen op te halen. ‘Er ontstond een wedstrijd waarin inwoners tegen elkaar uitgespeeld werden. Het is mooi dat het leeft, maar dit was niet de bedoeling.’ 

Draagvlak
Een ander vraagstuk: hoe toon je aan dat er draagvlak is voor een plan? Handtekeningen alleen zijn geen goede indicatie, maar zorgen er vooral voor dat plannen uit grotere dorpen of wijken sneller winnen. In de nieuwe reeks moeten die kinderziektes weggenomen worden. 

Voor de griffie zelf leverde het participatietraject een toename van de werkdruk op. ‘We hebben het dit jaar binnen de bestaande capaciteit gedaan, maar dat was echt zwaar’, zegt Bouwman. ‘In de toekomst wordt dit bij de ambtelijke organisatie belegd. Overigens speelt niet alleen de capaciteit, maar ook de inhoudelijke betrokkenheid van de organisatie een rol. Als griffie moet je daarbuiten blijven en vooral alert zijn op het proces en de rol van de gemeenteraad daarin.’

Die positie moet vooraf goed vastgelegd worden. Want met een door de raad geïnitieerd participatietraject, is het moeilijk om achteraf toch andere keuzes te maken, zegt Bouwman. ‘Als griffie moesten we bewaken wat de positie van de gemeenteraad is. Als je al aan het begin van het proces voorwaarden hebt gesteld, dan moet je die loslaten. Aan het einde kun je dan alleen controleren of het proces goed is uitgevoerd en of de voorstellen binnen het budget zijn.’