De burgemeester kijkt me aan, half strijdvaardig en half onmachtig. Een poosje geleden deed de politie een inval in een xtc-lab in een afgelegen schuur, vertelt ze. ‘Ik heb sterk het gevoel dat er nog meer labs zijn in de omgeving, maar ik kan het niet hardmaken.’

De Achterhoekse burgemeesters maken zich zorgen dat georganiseerde drugsbendes proberen boeren die het financieel lastig hebben, in hun greep te krijgen. Ze kennen de verhalen uit Brabant. Een boer wordt verleid met een huurcontract voor een schuur. Wanneer later blijkt dat het om drugs gaat, is hij chantabel gemaakt. Zo worden mensen die het maar net kunnen rooien onder druk gezet en de criminaliteit ingetrokken. Criminelen weten feilloos wie ze daarvoor kunnen benaderen. De burgemeesters van de drie gemeenten die ik vandaag bezoek, snijden in verschillende toonaarden hetzelfde thema aan: de discrepantie tussen de werelden van beleid en uitvoering. Weliswaar staat het aanpakken van ondermijning hoog op de agenda van het demissionaire kabinet, maar om het in de greep te krijgen, zijn voldoende politieagenten en boa’s nodig.

Onderweg in de auto zie ik wat een enorme gemeenten het zijn, met hun talrijke kleine kernen en omvangrijke buitengebieden. Het is een afwisselend landschap van akkers omringd door houtsingels, weiden met rijen knotbomen en in de verte grote schuren waar niemand komt. Ondermijning kan hier allang aan de hand zijn, maar we weten het niet omdat we het niet kunnen onderzoeken.

Het bestrijden van de keiharde misdaad begint in kwetsbare wijken

Het kabinet geeft volgend jaar weliswaar een impuls van 200 miljoen euro voor wijkagenten en boa’s, maar dit is geen structurele versterking van de basisinfrastructuur. Het bestrijden van de keiharde georganiseerde misdaad begint in kwetsbare wijken waar veel mensen wonen zonder werk, met psychische problemen en in armoede. Waar kinderen op school vaker achterstand oplopen. Dit vraagt een brede sociale, preventieve en repressieve aanpak waarbij de school, zorgverleners en politie elkaar blindelings weten te vinden. Waarbij de wijkagent zijn vaste klanten kent, weet waar de foute groepen hangen en wie er dreigen af te glijden. Hij signaleert, onderzoekt, treedt op. Hij vertelt in de schoolklas dat het je leven verwoest als je een telefoon aanneemt in ruil voor het bezorgen van een pakje. Alarmeert de Belastingdienst en de gemeente dat er een verdachte kapperszaak zit waar nooit klanten komen.

In de praktijk komt de wijkagent nauwelijks aan zijn wijk toe omdat hij diensten moet draaien door het personeelstekort. Om het korps op sterkte te brengen, zijn structureel honderden miljoenen extra nodig. Het rijk en de gemeenten zijn het erover eens dat een voortvarende aanpak noodzakelijk is om ondermijnende criminaliteit te stoppen. De basis moet nu echt op orde worden gebracht.