Op uitnodiging van oud-VNG-directeur Joop van den Berg en journalist en Caribendeskundige René Zwart schreven zo’n vijftig auteurs mee aan de bundel Koninkrijk op eieren die op 10 oktober verschijnt. Het leverde een veelkleurig palet aan opinies op, zo divers als het Koninkrijk zelf. Met als rode draad: de gevoelige betrekkingen tussen de eilanden en Europees Nederland. Wie vanuit een departement in de Cariben wordt gedetacheerd, moet snel leren op eieren te lopen.

Kritisch
Op de bijzondere gemeenten wordt kritisch geoordeeld over wat in tien jaar is bereikt. De bewoners dachten dat het na 10 oktober 2010 allemaal beter zou worden. Zij zouden immers inwoners van Nederland worden, met dezelfde rechten en plichten en, hoopten zij, dezelfde welvaart. 
Vooral dat laatste pakte anders uit. Armoede blijft een hardnekkig probleem. Met uitzondering van Saba functioneerde de afgelopen jaren het eilandbestuur niet (Sint Eustatius) of niet goed (Bonaire). Aan beide zaken wordt gewerkt, maar het gaat de lokale bevolking niet snel genoeg. En op dat ene eiland waar het wel goed gaat, Saba, waar het bestuur door Nederland de hemel in wordt geprezen, klagen de inwoners over de bureaucratie, over de respectloze Nederlanders die, zoals oud-politicus Will Johnson stelt, doen alsof het eiland van hen is.

Dubbel gevoel
Nu kun je zeggen: Johnson drukte zijn stempel decennialang op de Sabaanse politiek vóór 2010, die machtspositie heeft hij niet meer en dáárom haalt hij uit naar Nederland. Maar dat is te makkelijk; op alle eilanden wordt met enig wantrouwen en een dubbel gevoel naar Nederland gekeken. De politieke kaste van Sint Eustatius was woedend toen Den Haag begin 2018 het bestuur aan de kant zette en er een rijkscommissaris voor in de plaats zette, maar veel inwoners zijn blij dat daardoor een einde lijkt te komen aan de corruptie en vriendjespolitiek. Of neem Bonaire: het eiland is van Nederland afhankelijk, maar sinds het voor Nederlanders eenvoudig is daar te gaan wonen en Bonaire gestaag ‘vernederlandst’, zien de Bonairianen hun eigen cultuur in de verdrukking raken. Dat steekt. 

Bijzondere gemeenten
Omdat de eilanden qua schaal vergelijkbaar zijn met gemeenten, is het vreemd dat het grote Nederland zich zo intensief met hen bemoeit, verwondert staatsraad Luc Verhey zich. Het ligt volgens hem veel meer voor de hand om de samenwerking met Nederlandse gemeenten te zoeken, veel meer dan nu al gebeurt. Dat zou ook een panacee voor het bestuur kunnen zijn. ‘De ontwikkeling van fatsoenlijk overheidsbestuur zal in de eerste plaats van onderop moeten gebeuren. Door samenwerking met gemeenten in Nederland, onderlinge bijstand, uitwisseling van deskundigheid en het opzetten en verzorgen van opleiding en bijscholing van bestuurders en ambtenaren’, schrijft Verhey.
En zo staat de bundel vol met verrassende en interessante beschouwingen, een aanrader voor wie de eilanden een warm hart toedraagt. 

Milieu
Wat node wordt gemist, is aandacht voor het milieu. Slechts drie auteurs stippen kort aan dat natuur en milieu op en rond de eilanden onder druk staan. Dat had wel een onsje meer gemogen. Op sommige eilanden groeit niets meer omdat loslopende ezels en geiten ze kaalvreten, het eigen afval wordt niet verwerkt maar ter plekke verbrand, en grote cruiseschepen lozen hun afval boven zieltogende koraalriffen. Dat gebeurde ook al voor de hervormingen van 10-10-10, maar Nederland heeft weinig gedaan om daar verbetering in te brengen. Ook dat is een reflectie op de afgelopen tien jaar.