De plaatselijke jeugd houdt de gemeente Urk flink bezig. Er lijkt altijd wel iets aan de hand. En vaak niet in positieve zin. Vorig jaar, naar aanleiding van de avondklokrellen, ging Laurentien van Oranje erheen, namens haar Number 5 Foundation, om gemeente en jeugd ‘substantieel’ met elkaar in gesprek te brengen. Dat leek gelukt, maar in september ging het weer mis toen jongeren in nazikleding en met Jodenster over straat gingen – wat zorgde voor koortsachtig overleg tussen burgemeester, politie en justitie.
Een dorp met zo’n moeizame verhouding tot zijn jeugd lijkt niet de meest geschikte kandidaat voor een pilot over jongerenparticipatie. Toch gebeurde dat. Samen met Etten-Leur, Groningen, Heerenveen, Heerhugowaard en Kerkrade vormt Urk sinds mei vorig jaar een club waarbinnen kennis over jongerenparticipatie wordt gedeeld. De bedoeling is dat de geleerde lessen worden gedeeld met andere gemeenten zodat die zich meer kunnen inzetten voor jongerenparticipatie.
Het project heet #MijnStemTelt en is een gezamenlijk initiatief van de VNG en het ministerie van BZK. De zes casussen zijn de opmaat voor een online festival op 3 maart. 

Pizza-avond

Onder het motto ‘Gewoon doen!’ wilde Urk aantonen dat jongeren vragen hoe ze denken over hun leven in de gemeente niet ingewikkeld hoeft te zijn. Enkele actieve jongeren in de leeftijd van 14 tot 16 werden uitgenodigd om wat vrienden en vriendinnen mee te nemen naar een ‘pizza-avond’ om samen na te denken over hoe ze de gemeente leuker en mooier kunnen maken. Daarnaast werden scholieren uitgedaagd een opstel te schrijven over het onderwerp ‘Als ik de baas van Urk was…’ en er was een debatfestival onder leiding van een ervaren debater. 

In ieder gesprek met een jongere leer ik weer wat nieuws

Smoothie-fiets

Heerenveen vloog de pilot compleet anders aan. De gemeente bedacht een actie rond het thema gezondheid en bezocht scholen met een ‘smoothie-fiets’, een ludieke manier om met de lastig bereikbare vmbo-jongeren in contact te komen. Op het plaatselijke Kei College konden studenten hun eigen gezonde sapje ‘bij elkaar trappen’ en gingen ondertussen met wethouder Jelle Zoetendal (PvdA) in gesprek over hun eigen gezondheid: wat betekent gezondheid eigenlijk voor hun, wat doen ze aan hun eigen gezondheid, wat missen ze in hun eigen omgeving om gezonder te kunnen leven.
Die groep functioneert dankzij de actie inmiddels als een klankbord voor de gemeente, ook voor andere thema’s. Hoe anders de insteek ook, de les van Urk en Heerenveen is dezelfde: zoek jongeren op en vraag het ze. 
Zoetendal liet zich in een artikel op de VNG-website enthousiast uit over de aanpak. ‘In ieder gesprek met een jongere leer ik weer wat nieuws’. Gemeenten moeten niet te snel denken dat jongeren niet geïnteresseerd zijn in beleidsonderwerpen. ‘Gezondheid spreekt echt wel aan’, volgens Zoetendal. ‘Het waren leuke gesprekken. Ze weten waar het over gaat en zijn er ook mee bezig. Ik ben mij steeds beter bewust van de snelheid waarin jongeren dingen doen, hun taal, maar ook van de netwerken waarin zij zich bevinden.’

Onderzoek

Er gaapt een kloof tussen wat bestuurders denken dat jongeren interesseert (‘weinig’) en  de daadwerkelijke politieke interesse van jongeren. Uit onderzoek van I&O Research bleek dat wederzijdse aannames en vooroordelen contact tussen beide partijen in de weg staan. Jongeren zien tegen bestuurders op door hun status en kennis en durven niet zomaar een wethouder aan te spreken. Bestuurders zijn zich daar niet van bewust. Terwijl jongeren volgens dat onderzoek wel graag inspraak willen hebben, zeker wanneer het gaat om zaken die hun leefwereld raken.
Jongeren willen wel contact leggen, ze zijn alleen wat hard to get en komen niet zelf naar het gemeentehuis, was de conclusie van het onderzoek. ‘Stap dus zelf op ze af als bestuurder en zoek ze in hun leefwereld op.’
I&O Research formuleerde ‘5 gouden regels’ voor een duurzame relatie met jongeren: 1) zet als gemeente de eerste stap in het leggen van contact, 2) werk aan je toegankelijkheid en zichtbaarheid, 3) wees open, oprecht nieuwsgierig en gelijkwaardig, 4) leg en onderhoud zowel online als offline contact en 5) stel een jongerencoördinator aan als aanjager.

Film

Met die golden rules in het achterhoofd vroeg Etten-Leur aan zijn jonge inwoners hun leven in de gemeente te filmen. Die film was de basis om verder met elkaar in gesprek te gaan over samenleven in Etten-Leur. Een voorbeeld van een creatieve manier om jongeren in de gemeente een grotere stem geven en te betrekken bij hoe het er in de gemeente aan toe gaat. Institutionele middelen als jongerenraden en inspraaksessies zijn namelijk niet voor elke jongere geschikt, is de conclusie in Etten-Leur.

Praat niet over ons, maar mét ons

Grote stad

Als grote stad stond Groningen op een achterstand. In kleinere gemeenten zijn de lijnen korter, kent men elkaar via netwerken; in grotere gemeenten ligt dat net even anders. Naast het opzetten van een Kinderraad en de functie van een Kinderburgemeester greep de gemeente naar het beproefde middel van de enquête om een beter beeld te krijgen van wat er bij jongeren leeft. Want zonder die kennis is een goede participatie gedoemd te mislukken. Bij het schrijven van dit artikel waren de uitkomsten van de Groningse pilot nog niet bekend.

Debatfestival

Kerkrade volgde het traject Speaking Minds van Save the Children, een methode om jongeren van het praktijkonderwijs, vmbo en mbo succesvol te betrekken bij lokale beleidsvorming. Dit heeft inmiddels geleid tot de instelling van een jongerenadviesraad, een kinderraad en een kinderburgemeester.
Heerhugowaard, ten slotte, organiseerde een scholierendebatfestival op een ROC. Op deze manier leren groepen scholieren met elkaar praten over lastige kwesties en het verwoorden van standpunten. Net als op Urk werden hier ook in Heerhugowaard ervaren debaters bij betrokken. In november organiseerde de gemeente op diezelfde scholengemeenschap een bijeenkomst over jongerenparticipatie, met onderwerpen als het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd.

De lokale pilots komen 3 maart terug op het online festival #MijnStemTelt. Als afsluiting daarvan wordt namens alle jongeren aan alle bestuurders een manifest aangeboden. Wat daar precies in zal staan, is nog niet bekend. Maar de boodschap van de jongeren zal duidelijk zijn: praat niet over ons, maar mét ons en geef ons een stem.