Op de werkplaats van Werkvoorziening De Kanaalstreek (Wedeka) in Stadskanaal klinkt Nederlandstalige muziek. De kleine dertig medewerkers zitten per twee aan een lange tafel. Aan deze kant van de hal worden roze Labello’s ingepakt. De lippenbalsem wordt per zes kartonnetjes in een wit hoesje geschoven. Het is een klus die handigheid vereist. Wedeka-directeur Grietje Kalfsbeek: ‘Zo snel zoals zij dat kunnen, dat lukt mij niet. Kijk, er zit zo’n randje in waar de verpakkingen achter blijven hangen. Dat is lastig.’

Wedeka heeft negen vestigingen en werkt voor vijf Oost-Groninger gemeenten. De sociale werkvoor ziening biedt 1550 mensen werk, waaronder beschut werk. De grootste afdeling staat in Stadskanaal en is zelfs de grootste werkgever van de regio. In de gemeente is het aantal werknemers bij de sociale werkplaats driemaal hoger dan in de rest van Nederland. Een deel van hen valt onder de regeling beschut werk. Dat is, kort gezegd, de beperktere variant van de oude sociale werkvoorziening. Mensen met een ernstige beperking die veel begeleiding nodig hebben, kunnen in de regeling terecht. Gemeenten regelen deze werkplekken. De toegang is tegenwoordig wel veel strenger dan in de oude sociale werkvoorziening.

We kunnen hier nog meer mensen helpen

Taakstelling
De regio Oost-Groningen heeft relatief gezien veel mensen met een arbeidsbeperking. ‘Mensen met een beperking die hier worden geboren, blijven vaak in de streek wonen’, zegt wethouder Johan Hamster (ChristenUnie). Mensen met meer perspectief vinden elders een baan. De kwetsbaren blijven achter.’ De taakstelling voor het beschut werk is hier dan ook hoog. Dit jaar moet Wedeka voor Stadskanaal 33 mensen beschut werk bieden, schrijft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voor. Vergeleken met andere gemeenten is dat een hoog aantal. Problemen om de taakstelling te halen zijn er niet: op 1 april wordt het aantal voor het hele jaar behaald.

Wethouder Hamster is positief over de regeling voor beschut werken. ‘Door het goed te organiseren, valt er geen gat tussen het onderwijs en het werkzame leven.’ Het beschut werken is met de invoering van de nieuwe Participatiewet van start gegaan. Net als in de rest van Nederland ging dat ook in Stadskanaal moeizaam. Door extra begeleiding te bieden en contact met scholen en werkgevers te intensiveren, is de taakstelling behaald.

Dagbesteding
Maar er zijn zorgen, vooral over het geld. Bij Wedeka gaan, over de negen vestigen in de regio genomen, er ieder jaar ongeveer zeventig sociaal werkers uit. Daar krijgt het bedrijf in een periode van vijf jaar zestig mensen in beschut werk voor terug. ‘Deze mensen zitten over het algemeen aan de onderkant van het sociaal werk, soms is het bijna dagbesteding,’ zegt Wedeka-directeur Kalfsbeek. ‘Daar moet je heel veel aandacht aan besteden, terwijl de opbrengsten heel laag zijn. In de oude sociale werkvoorziening zaten mensen met meer arbeidsvermogen, in het nieuwe beschut werken zijn deze aantallen veel minder. Je verdient het met de goede mensen, zodat je de zwakkeren een plekje kunt geven. Dan streep je de kosten tegen elkaar weg. Dat effect verdwijnt als bij het sociaal werk de goede mensen uitstromen en het merendeel een vorm van beschut werk is.’ Hamster: ‘Op dit moment vangen we dit als gemeente nog op met de bestaande organisatie en overhead van het sw-bedrijf. Dat is op een gegeven moment niet meer te doen. Dan is de verhouding tussen beschut werk en sociaal werk weg.’
Zestig procent van de 120 miljoen euro aan uitgaven in Stadskanaal gaat op aan het sociaal domein. Wedeka krijgt twintig miljoen euro. Hamster: ‘Wij betalen nu ontzettend veel om de kosten van het sociaal werk te dekken en wij hebben daar geen keuze in. De mensen hebben recht op een plekje, het is geen optie om ze thuis te laten zitten.’

Het is geen optie om ze thuis te laten zitten

Adequaat bekostigd
Van de mensen in beschut werk kan, gezien hun beperking, niet verwacht worden dat ze bij reguliere werkgevers aan de slag gaan. ‘Dat wat wij hier hebben, is mooi’, zegt Kalfsbeek, ‘wij doen het graag, maar het moet adequaat worden bekostigd.’ Wedeka en de gemeente Stadskanaal willen meer mensen helpen, maar de financiële situatie laat dit niet toe. Sterker nog: Kalfsbeek maakt zich grote zorgen over de toekomst. Voorheen verdiende haar bedrijf miljoenen, maar vanaf 2010 zijn verschillende kortingen ingezet. De bodem van de reservepot was in 2016 bereikt. Vanaf dat moment dalen de inkomsten en stijgen de kosten. Alleen al op de loonkosten van het totale sociaal werk heeft Wedeka nu al een tekort van 7,5 miljoen euro per jaar. ‘De kosten van beschut werk, kunnen nu nog uit. Na volgend jaar worden de vergoedingen als het lage-inkomensvoordeel en de begeleidersvergoeding afgeschaft. Vanaf dat moment lijden we ook op beschut werken echt verlies. Dan heb ik de overhead van dit bedrijf nog niet meegenomen.’

Goede regeling
Het beschut werk is een goede regeling voor Stadskanaal. Hamster: ‘Het is een heel bekende klacht. We zijn echt niet ontevreden, maar we hebben meer geld nodig. We hopen daarnaast op meer flexibiliteit vanuit Den Haag. Wij kunnen hier nog meer mensen aan beschut werk helpen, zolang de kosten worden gedekt.’
Hij meent dat het sociaal werkbedrijf ook andere gemeenten kan helpen. ‘Dan moet je voor het landelijk quotum de gemeentegrenzen loslaten. Die creativiteit vanuit het Rijk zou enorm helpen.’

Genoeg werk
In Stadskanaal heerst de ondernemersgeest. ‘Nait soezen, moar doun’ zeggen ze hier, vrij vertaald: niet lullen maar poetsen. Het bedrijf heeft werk te over. Grote merken als Rituals en Beiersdorf laten de werknemers van Wedeka hun producten inpakken, de groenvoorziening kan de aanvragen nauwelijks aan en pasgeleden is de autowasstraat nog heropend. Toch steekt het Kalfsbeek en Hamster dat werknemers een sobere betaling krijgen. Kalfsbeek: ‘Voor deze mensen bestaat geen cao. Zij werken naar vermogen, maar bouwen geen pensioen op. Ik vind dat deze mensen, die werken naar inspanning, daar recht op hebben. De gemeente zou daaraan bij moeten dragen, maar zij heeft het geld er niet voor. In het verleden verdienden de goede krachten tot 130 procent boven het minimumloon. Met de nieuwe regeling is dit voordeel afgeschaft.’

In de hal gaat het werk gestaag door. De toilettasjes met producten van Rituals worden ingepakt. Tientallen karren vol met zwarte tasjes staan opgesteld. Klaar voor verzending is het helaas nog niet. Het laatste flesje badschuim mist. Het afdelingshoofd heeft toch besloten om de tasjes in te laten pakken: ‘Dan hebben ze wat te doen.’