De mens is van nature geneigd zich onveilig te voelen. Dit is te wijten aan evolutionaire en psychologische factoren, vooral een diepe angst voor de dood en een sterke overlevingsdrang. In moderne samenlevingen wordt dat gevoel van onveiligheid versterkt door sensationele mediaberichtgeving en sociale media. Veel mensen voelen zich onveilig, zelfs als er in werkelijkheid geen gevaar is.
Tegelijkertijd is het relatief veilig in uw stad of dorp. Er zijn natuurlijk altijd mensen die in omstandigheden leven waar daadwerkelijke bedreigingen zijn, maar Nederland heeft een effectief veiligheidssysteem dat zorgt voor de handhaving van de wet en bescherming van burgers. Daarnaast hebben we een sterk ontwikkeld rechtsstelsel met wetten en procedures om criminaliteit en andere vormen van onveiligheid te bestrijden. Daar kun je tegen inbrengen dat er wel degelijk sprake is van ondermijning door de georganiseerde misdaad. Ook zijn er mensen die hun straat of buurt flink kunnen terroriseren.

Een individualiserende samenleving is gedoemd tot onveiligheid

De relatieve politieke, sociale en economische stabiliteit maakt ons ook minder kwetsbaar dan in veel andere landen, maar dat betekent niet dat mensen dat ook zo voelen. De meeste mensen in ons land hebben het nu beter dan de economische bovenlaag in de jaren dertig. Maar desalniettemin heerst het sentiment dat ‘onze kinderen het slechter hebben dan wij’. De opwaartse sociale mobiliteit en het meedelen in de welvaart zijn gestagneerd voor brede lagen van de bevolking. En dat vreet aan het gevoel van veiligheid en stabiliteit. Het sentiment dat men zich ‘verweesd’ voelt, zoals Fortuyn dat verwoordde, wordt breed gedragen.
Burgers worden geacht de ‘eigen verantwoordelijkheid te nemen’. Maar het belangrijkste publieke goed – de veiligheid – is bij uitstek het domein waar individuele verantwoordelijkheid en collectieve middelen, goederen en diensten elkaar nodig hebben. Sociale cohesie, ofwel het versterken van sociale banden en samenwerking is cruciaal en vergt publieke en collectieve investeringen. Als buurten en straten in uw gemeente schoon zijn, als er goede groenvoorzieningen en levendige buurthuizen en winkelcentra zijn, dan voelen mensen zich ook veiliger. Een individualiserende samenleving, waarin mensen steeds meer op zichzelf gericht zijn, is gedoemd tot onveiligheid.
Een sterk besef van burgerzin en sociale verantwoordelijkheid draagt bij aan een veilige samenleving waarin men zich verbonden voelt. Maar die verbondenheid komt mede tot stand via publieke ruimten en collectieve voorzieningen waar burgers elkaar ontmoeten en leren kennen. Collectieve middelen, van politie en brandweer tot buurtwerker en ambtenaar, vuilophaler en de hovenier die het park onderhoudt, ze zijn allemaal nodig om de veiligheid van de samenleving op structureel niveau te waarborgen.