Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen boekten lokale partijen een historische overwinning. Nooit eerder kleurden zoveel Nederlanders het vakje van een lokale partij rood. Maar liefst 28,6 procent, ruim twee zoveel als de nummers twee en drie VVD en CDA. Een score die volgend jaar maart, gelet op de versplintering van het landelijke politieke landschap, de eindeloze en bij vlagen gênante formatie en de politieke spelletjes en moddergevechten die politiek Den Haag domineren nog wel eens hoger zou kunnen uitvallen.

De monsteroverwinning van lokale partijen is om een aantal redenen indrukwekkend. Zo kunnen zij niet meeliften op de bekendheid van landelijke kopstukken en niet terugvallen op geoliede landelijke pr-machines. Lokale partijen moeten het louter hebben van hun verankering in de samenleving, toegankelijkheid, harde werken en geboekte resultaten in de raad en het college. Maar wat de dominante positie van lokale partijen vooral zo knap maakt, is de wetenschap dat zij moeten strijden op een zeer ongelijk financieel speelveld.

Geen rooie cent
Lokale partijen worden al jarenlang ernstig financieel benadeeld ten opzichte van landelijke partijen. Waar landelijke partijen jaarlijks miljoenen euro’s aan partijfinanciering opstrijken, die tevens voor hun lokale afdelingen aangewend kunnen worden, ontvangen lokale partijen geen rooie cent. Landelijke partijen ontvangen in het kader van de Wet financiering politieke partijen volgend jaar ruim 27 miljoen euro subsidie. Een bedrag dat de afgelopen jaren onder andere als gevolg van de motie-Jetten fors is opgelopen, waardoor de ondemocratische financieringskloof tussen landelijke en lokale partijen steeds verder gegroeid is. Een pervers contrast: waar Haagse partijen het op lokaal niveau electoraal steeds vaker afleggen, gaat de subsidiekraan steeds verder open.\

Lokale partijen moeten strijden op een zeer ongelijk financieel speelveld

Lokale partijen moeten het daarentegen louter hebben van ledencontributie, wat in de praktijk een verwaarloosbaar bedrag is, afdrachten van volksvertegenwoordigers en donaties van sympathisanten. Vooral dat laatste maakt lokale partijen kwetsbaar voor integriteitskwesties of het vermoeden daarvan.

Hete aardappel
Dat deze situatie onverdedigbaar is, valt niet te ontkennen. En dat gebeurt dan ook steeds minder. Zo adviseerde de commissie-Veling al in 2018 om het subsidiebedrag voor het decentrale politieke niveau gelijk te trekken aan dat van het landelijke niveau. Ook in Den Haag klinkt steeds vaker dat de positie van lokale partijen versterkt moet worden. Maar vooralsnog niet oprecht. Tegenover het fors opplussen van subsidies voor landelijke partijen staat vooralsnog alleen het optuigen van het Kennispunt lokale politieke partijen, dat politieke partijen  kan ondersteunen. 

Ook wordt de hete aardappel al jaren vooruitgeschoven met als excuus dat het wachten is op de nieuwe Wet op de Politieke Partijen. Maar in dit aangekondigde wetsvoorstel wordt eveneens niet voorzien in financiering voor lokale partijen. Om het kabinet ertoe te bewegen om hier alsnog werk van te maken, diende ik hiertoe onlangs met de BoerBurgerBeweging een motie in. Een motie die door coalitiepartijen en minister Ollongren weliswaar ‘sympathiek’ gevonden werd, maar vervolgens door een ruime Kamermeerderheid van tafel werd geveegd.
Volgend jaar maart zullen lokale partijen desondanks waarschijnlijk opnieuw een daverende overwinning boeken. Een overwinning die in een gelijkwaardige strijd nog veel groter zou uitvallen. Een strijd die door Haagse spelregels echter nog altijd ongelijk is.