Ze worden door Jaap Smit, de Zuid-Hollandse commissaris van de Koning, weleens gekscherend de Kennedy’s genoemd: in de Drechtsteden speelt de familie Heijkoop politiek en bestuurlijk een prominente rol. Twee burgemeesters en een wethouder zijn actief, in respectievelijk Hendrik-Ido-Ambacht, Hardinxveld-Giessendam en Dordrecht. Alle drie zijn lid van het CDA.

Hoe komen drie leden van dezelfde familie op hetzelfde moment in een politiek-bestuurlijke functie terecht, in dezelfde regio? VNG Magazine spreekt het drietal op het Dordtse stadhuis, geheel toevallig in de Kennedyzaal; al is deze zaal niet vernoemd naar de Amerikaanse politieke dynastie, maar naar de Dordtse schilder Reinier Willem Kennedy, die hier honderd jaar geleden de wandschilderingen maakte.

De politieke carrière van Jan Heijkoop duurt inmiddels het langst. De oudste van vijf kinderen – drie broers, twee zussen – had er al een loopbaan bij de provincie Zuid-Holland opzitten toen hij in 2001 waarnemend burgemeester werd van Cromstrijen. Inmiddels is hij bijna tien jaar burgemeester in Hendrik-Ido-Ambacht. Vader Jan is, zegt zoon Peter, het ‘grootste politieke dier van de familie’. 
Dirk is de jongste van de vijf. Hij was raadslid en wethouder in Graafstroom en Molenwaard, tot hij in november 2016 werd beëdigd als burgemeester van Hardinxveld-Giessendam. En Peter, de zoon van Jan, werd in 2016 wethouder in Dordrecht, na daar een aantal jaren gemeenteraadslid te zijn geweest. 

Oud-Alblas
De wortels van de familie Heijkoop liggen in Oud-Alblas, een dorp in de Zuid-Hollandse polders waar nog steeds de boerderij van de familie staat. Het is een grote familie waarin het gezin centraal staat, maar de samenleving misschien nog wel meer: wie een appèl doet op een Heijkoop, zeggen ze, wordt vaak gehoord. Dat de drie politiek actief zouden worden, was weliswaar geen vooropgezet plan, maar kwam ook niet uit het niets; al was de oom van Jan en Dirk óók wethouder in Graafstroom, en hun opa wethouder in Oud-Alblas. Maar de maatschappelijke betrokkenheid van de familie is groot, zeggen ze alle drie. Jan: ‘En de moeder van onze opa heeft rond 1900 een belangrijke rol gespeeld bij de oprichting van christelijke scholen.’ 

Veel debat
De notie dat je je moet inzetten voor de maatschappij is groot, zegt Jans zoon Peter. ‘Je doet gewoon iets voor de samenleving’. De twee tantes zijn actief voor VluchtelingenWerk, andere familieleden zijn actief voor de voetbalvereniging. ‘De politiek was altijd wel aanwezig in de familie, maar niet prominent’, zegt Dirk. Peter, een generatie jonger dan Dirk: ‘Dat was bij ons thuis ook zo. Er was veel debat: over voetbal, de kerk, wat er gebeurt in de samenleving. Daar deden we allemaal aan mee.’ Dirk: ‘Onze vader was vooral actief in het kerkelijk leven. Hij is heel lang ouderling geweest in de dorpskerk van Oud-Alblas. Zijn leven, en dat van ons, draaide daar om.

Dirk: ‘Vader Heijkoop was agrariër en altijd rond huis aanwezig. En daardoor ook veel beschikbaar voor taken in de kerk: bij begrafenissen of huwelijken bijvoorbeeld. Hij was vaak weg, waardoor mijn moeder eigenlijk het huishouden bestierde. Zij heeft gezorgd dat het allemaal goed bleef draaien.’ Peter: ‘Onze moeder had eenzelfde rol, al had ze ook een eigen carrière.’ 

Dat Peter van de nieuwe generatie ook politiek actief zou worden, was geen vaststaand gegeven. ‘Mijn opa en oma dachten altijd dat ik dominee zou worden, omdat ik goed kan praten. Maar dat ik de politiek in ben gegaan, kon ook hun goedkeuring wegdragen.’ Peter voelt zich dan ook niet gepusht om net als zijn vader en oom de politiek in te gaan. ‘Mijn familie had er part noch deel aan dat ik de gemeenteraad inging. Ik heb het pas verteld toen ik de keuze al had gemaakt.’

Drechtsteden
De familie ziet elkaar nog vaak; begin november gingen Jan en Dirk met hun broer, zussen en partners een weekend naar Terschelling, waar een oudere nicht een huis heeft. Dan wordt er heus niet alleen over politiek gesproken, zegt Jan. ‘Werk, gezondheid, familie; alles waar we mee bezig zijn, komt dan aan de orde.’

Er was veel debat: over voetbal, de kerk, de samenleving

Een ook beroepsmatig zien de familieleden elkaar veel. Hun gemeenten zijn actief in de Drechtsteden, waarin zeven gemeenten op tal van onderwerpen samenwerken. ‘Dan is er weleens overleg’, zegt Jan, ‘hoe kijken we ergens tegenaan?’ Al is dat niet heel anders dan een werkoverleg met andere regiobestuurders, zegt Peter.

Feedback
Wat wel speelt is de rol van Dordrecht als grote stad in een samenwerkingsverband met verder wat kleinere gemeenten. Professionele conflicten zijn er onderling weinig, meningsverschillen zijn er wel, zegt Jan, bijvoorbeeld over de rol van de sociale dienst in de Drechtsteden. Peter: ‘Daar zit soms wat spanning op. Soms kan ik in de regio wat stevig uit de hoek komen. In het verleden heb ik daar wel met mijn oom of vader over gebeld, om feedback op te halen.’ 

Zijn dat vanwege de familieband andere gesprekken dan met andere bestuurders? Peter: ‘Zeker aan het begin van mijn wethouderschap durfde ik me tegenover hen wat kwetsbaarder op te stellen, omdat je iemand voor honderd procent vertrouwt.’ Dirk: ‘Ja, die vertrouwensband is er gewoon.’

Ceteco-affaire
In 1999 werd de familie geconfronteerd met de volgens Peter ‘harde kant van de politiek’. Jan Heijkoop was vijf jaar eerder gedeputeerde geworden en stond als formateur aan de wieg van het college van gedeputeerde staten dat eerder dat jaar was begonnen. ‘Ik voelde me daar verantwoordelijk voor. Voor het eerst deden SP, ChristenUnie en GroenLinks mee.’

De provincie werd meegezogen in de Ceteco-affaire. Zuid-Holland had 1,7 miljard gulden ondergebracht bij handelshuis Ceteco, met als doel winst te maken. Het handelshuis kwam in financieel zwaar weer, omdat beleggingen in Zuid-Amerika verdampten. Het leidde tot een failliet van het handelshuis en tot een politieke crisis in Zuid-Holland. In september stapte het voltallige college op. 

‘De impact op de familie was heel heftig’, zegt zoon Peter. Het gezin was op vakantie in Frankrijk toen de crisis losbarstte, vader Heijkoop vloog twee keer terug naar Nederland. Peter: ‘Hij was er die vakantie totaal niet bij. En we werden later thuis ook opgebeld door mensen die er van alles van vonden. Dat vond ik wel heftig. Wij vonden het allemaal oneerlijk: mijn vader was gedeputeerde wonen en zorg; dit ging over de schatkist. Hij was er zelf heel nuchter onder: we zijn hier met z’n allen verantwoordelijk voor. Dat vond ik ook wel weer mooi van mijn vader: dat hij zich kleiner maakte dan de publieke zaak.’ 

Onrechtvaardigheid
De hele familie leefde mee, zegt Jans broer Dirk. Ook hij voelde ‘enige onrechtvaardigheid’ over het gedwongen aftreden. ‘Mijn vrouw en ik hebben veel op de kinderen gepast in de tijd dat Jan veel weg was. Zo kon ik zien hoe ongelooflijk veel tijd hij in zijn rol als gedeputeerde stak. De dienstauto kwam hem om zeven uur ’s ochtends ophalen en leverde hem niet zelden na middernacht weer af.’
De Ceteco-affaire heeft de broers en zoon óók doen beseffen dat er grenzen getrokken moeten worden. Dirk, net benoemd voor een tweede termijn in Hardinxveld-Giessendam: ‘Dat is wel een valkuil voor ons, ja, dat we ergens volledig voor willen gaan. Als ik me committeer aan dingen, dan moet ik ook zelf de keuze houden tot hoever dat gaat.’

Lijsttrekker
Het is ook de reden dat Peter Heijkoop terughoudend is als het gaat om zijn politieke toekomst. Hij is bij de gemeenteraadsverkiezingen lijsttrekker in Dordrecht, maar zijn naam gaat ook rond in Den Haag, waar het CDA onderhandelt over een nieuw kabinet. ‘Dat verhaal hoor ik ook’, zegt Peter. ‘Maar het is niet aan de orde. Ik heb er wel met de partij over gesproken, maar ik heb een heel jong gezin. Voor mij is het nu niet de goede tijd. Mijn vader was veel weg, dat vond ik als kind lastig. De impact is zo groot, dat ik voor nu die keuze niet wil maken.’ 

Het is nu al weleens lastig, zegt hij. Naast het wethouderschap is hij ook voorzitter van het CDA in Zuid-Holland, en bestuurslid van de VNG. In oktober werd hij op zaterdagochtend – ‘Ik stond op het voetbalveld’ – gevraagd om die avond in Nieuwsuur te verschijnen om te spreken over de toeslagenaffaire. ‘Ik zou die avond sushi eten met onze jongens; voor onze meisjes van nul en drie jaar oud hadden we oppas geregeld. Ik besprak het met mijn vrouw, die zei dat ik het moest doen, maar dat ik het ook met de jongens moest bespreken. Die vonden het wel moeilijk. Dan heb ik wel een knoop in mijn maag. Gelukkig hebben we het later ingehaald.’

Oppas-opa
Vader Jan over een rol voor Peter in de landelijke politiek: ‘Ik vind het heel goed dat hij er goed over nadenkt. Als hij het zou doen, zou hij van betekenis kunnen zijn.’ Hij is beschikbaar als oppas-opa, zegt Jan. ‘Als ik de gezondheid heb, zou ik het erg leuk vinden om met de kleinkinderen op te trekken. Het is goed verblijven op onze boerderij in Oud-Alblas, en de kleinkinderen komen er ook graag.’