De waarde van iemand is vaak moeilijk in geld uit te drukken. Maar voor iedereen geldt: je hebt een dak nodig om onder te wonen. Als commissaris van de Koning in Noord-Holland ben ik vertrouwenspersoon van de burgemeesters. Ik heb een belangrijke rol bij het voordragen en selecteren van kandidaten aan de gemeenteraad. Een taak die steeds uitdagender wordt.
De procedure voor het burgemeesterschap van Drechterland hebben we onlangs gestopt. Er waren te weinig kandidaten voor een goede selectie. Een moeilijke beslissing om te nemen, maar voor dit moment het beste. Drechterland is niet zonder interim-vervanging achtergebleven, maar we hadden het uiteraard liever anders gezien. 

Veel competenties

Van een burgemeester worden veel competenties gevraagd. Integer, herkenbaar, onafhankelijk, verbindend en stressbestendig. Je bent de burgervader of -moeder die troost biedt aan gezinnen bij verlies en groot verdriet. Die hulpverleners een hart onder de riem steekt wanneer zij geconfronteerd worden met geweld tijdens de uitoefening van hun vak. Je bent de ordehandhaver tijdens de corona-epidemie, verantwoordelijk voor handhaving van de avondklok. Degene die het besluit neemt over onvrijwillige opname van mensen met ernstige psychische problemen. 
Het leiderschap van een burgemeester wordt niet meer als vanzelfsprekend aanvaard. Een burgemeester wordt niet alleen gewaardeerd maar ook vaak bedreigd. Als boegbeeld van de gemeente is hij de eerste die kritiek ontvangt. Bij moeilijke beslissingen is hij de eerste die in de wind staat.
Je kunt zeggen: daar moet een burgemeester tegen kunnen. Ze kiezen voor het ambt. Het zijn betrokken en bevlogen dienders van de publieke zaak. Maar juist daarom moeten zij dit op een goede en waardige manier kunnen doen.

Dag en nacht bereikbaar

Een burgemeester moet dag en nacht bereikbaar zijn. Letterlijk alleen al vanwege zijn portefeuille veiligheid. Daar heeft hij ook voldoende ondersteuning voor nodig. Wie tot midden in de nacht in touw is geweest heeft de volgende dag echt niet meer de energie om ook nog eens vijfhonderd mails te beantwoorden en veertig boze burgers in zijn voicemail terug te bellen.

De veeleisendheid van het ambt vraagt om een thuissituatie zonder zorgen

In steeds meer gemeenten geef ik een tijdelijke vergunning af voor uitstel van de woonplaatsvereiste van een burgemeester. Een veilige plek waar je vaak met een heel gezin kunt wonen is niet zomaar te vinden. In de afgelopen decennia is het aantal ambtswoningen geleidelijk afgebouwd. In veel gemeenten is de ambtswoning verkocht omdat het onderhoud te duur werd. Of wellicht werd de ambtswoning gezien als statussymbool en niet meer van deze tijd. ‘Doe maar gewoon’ geldt ook voor burgemeesters.
De veeleisendheid van het ambt vraagt om een thuissituatie zonder zorgen. Waar de burgemeester en zijn of haar partner of gezin zorgeloos kunnen wonen. Nog los van de mogelijke bedreigingen die op die voicemails staan. Van onze burgemeeesters wordt 73 procent in meer of mindere mate namelijk bedreigd. 
Gelukkig zijn er steeds meer gemeenten die inzien dat het woonplaatsvereiste soms een obstakel vormt in de zoektocht naar de beste burgemeester. In Blaricum sprak de raad tijdens de profielschetsvergadering uit open te staan voor het gesprek over een ambtswoning voor de nieuwe burgemeester. In andere gemeenten lijkt het gesprek over een ambtswoning mogelijk, bijvoorbeeld door een pand dat in het bezit is van de gemeente geschikt te maken voor bewoning door de burgemeester.
Ik doe een oproep aan alle gemeenteraden in Nederland om bij de zoektocht naar de beste burgemeester ook na te denken over de vraag waar hij of zij moet wonen.