Gaat het goed met oma? Meer dan een dag al heeft mijn schoonmoeder van 84 niets meer gezegd in de familieapp en dat is zeer ongebruikelijk. Mijn zwager neemt poolshoogte. Oma blijkt gezond, maar is ontredderd. Haar nieuwe telefoon maakt gekke piepjes en werkt heel anders dan de oude. Niet te begrijpen, dat apparaat. Met hulp van mijn zwager kan oma weer in de app.

Wie niet digitaal vaardig is, raakt snel buitengesloten. Digitale technologie is de levensader van de samenleving, maar in het publieke debat gaat het er nooit over, ook niet in gemeentebesturen. Hooguit stelt iemand kritische vragen over de kosten van ICT-voorzieningen of over digitale veiligheid. Maar de kansen en bedreigingen van de informatiesamenleving staan niet op de agenda van de raad. Dat is onterecht, gezien de impact. Elk maatschappelijk onderwerp komt met een informatieopgave. Niets werkt zonder informatievoorziening en data.

Inwoners kunnen steeds meer diensten en producten van de gemeente online regelen. We zetten data in voor beter beleid. De ontwikkeling van de technologie gaat snel, wat kansen biedt voor de toekomst. Verslimmen is een sleutelwoord bij grote opgaven zoals de energietransitie of de aanpak van ondermijning. Maar risico’s zijn er ook. Gemeenten zijn kwetsbaar voor cyberaanvallen. Het is ook een risico dat goedbedoelde maatregelen om misdaad of fraude op te sporen, ongewenste effecten hebben, zoals ongelijke behandeling of discriminatie. Bij de toeslagenaffaire werden mensen slachtoffer van een systeem met vinkjes waarbij ze in de verkeerde bak terechtkwamen. Zonder de kans op een faire menselijke beoordeling. Sowieso is het recht op een gesprek essentieel in de overheidsdienstverlening, ook voor mensen die niet digitaal vaardig zijn.

Digitale technologie is de levensader van de samenleving

De informatiesamenleving is een politiek onderwerp. Er zijn keuzes te maken en er staan publieke waarden op het spel. Welk effect heeft het gebruik van data op inwoners? Is de menselijke maat gewaarborgd? Maar ook: heeft de gemeente voldoende oog voor de kansen van digitalisering, wat zijn de ambities? En hoe sterk staan we als opdrachtgever van marktpartijen? Wie is eigenaar van de data die worden geregistreerd in de publieke ruimte? Welke regels spreken we af?

Kansen voor de toekomst, innovatie en het beschermen van grondrechten van inwoners. Het zijn grote onderwerpen die een publiek debat verdienen. En bestuurders die weloverwogen beleid en keuzes maken en zich daarover publiek verantwoorden. De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan. Ik vind dat er straks in elk college een wethouder Digitale Zaken moet zijn, en raadsleden die hem of haar kritisch volgen. Het debat over de informatiesamenleving is te belangrijk om enkel aan technici over te laten.