De wetten in het sociaal domein geven gemeenten de opdracht breed en integraal te werk te gaan. Wat ontbreekt, is de juridische grondslag om de noodzakelijke persoonsgegevens domeinoverstijgend te delen, te verzamelen en te verwerken. De VNG is blij dat er met de Wams een wet komt die dat gaat regelen.
Gemeenten moeten zich nu in allerlei bochten wringen om mensen en gezinnen met meervoudige problematiek die ondersteuning nodig hebben vanuit verschillende wetten en/of uit andere domeinen te kunnen helpen.
Implementatie-ondersteuning
Na een zeer geslaagde kick-off van de implementatie-ondersteuning van de wet Wams op 2 februari pakken we nu door met een 1e blok gericht op de feitelijke ondersteuning. Dit start met een webinar op 7 september dat u live kunt volgen of later terug kunt kijken: meld u aan voor dit webinar. Daarna volgen 5 regiobijeenkomsten: lees meer en meld u aan.
Stand van zaken - juni 2023
Het wetsvoorstel voor de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) is ingediend bij de Tweede Kamer. In een Nader Rapport staat hoe het advies van de Raad van State over het conceptwetsvoorstel is verwerkt in de wetstekst. De beoogde inwerkingtreding is verschoven naar 1 juli 2024. De Tweede Kamer heeft in maart 280 vragen gesteld over het wetsvoorstel. Deze worden tijdens het zomerreces door het ministerie van VWS beantwoord.
De Kamer ontvangt tevens een AmvB waarin is opgenomen welke aanpalende domeinen moeten gaan werken met de Wams.
- Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (website Raad van State)
- Brochure rijksoverheid: 'Concept Wams' (april 2023, pdf, 629 kB)
Andere lopende ontwikkelingen die verband houden met de Wams zijn:
- Opdracht BZK voor een verkennend onderzoek door Berenschot naar de mogelijke ontwikkeling van een expertiseplatform gegevensuitwisseling bij domein overstijgende problematiek op het sociaal domein en aanpalende domeinen. De opdracht zal volgens planning eind februari zijn afgerond.
- Opdracht van BZK voor een verkennend onderzoek door Coform naar de mogelijke opzet van een PrivacyApp voor het gehele sociaal domein, in navolging van het succes van de PrivacyApp Jeugd.
- Opdracht BZK aan AEF voor een verdieping van het wetsvoorstel Wams door deze te verbinden aan verschillende uitvoeringspraktijken (wijkteams, onderwijs, wonen, werk en inkomen, Wvggz).
Waar ging de Wams ook al weer over?
Het rijk, gemeenten en andere partijen werken samen in verschillende programma’s die zich richten op de aanpak van knelpunten en dilemma’s bij de aanpak van meervoudige problematiek. Een terugkerend vraagstuk daarbij is de regeling van gegevensuitwisseling tussen partijen in het sociaal domein en aanpalende domeinen . De aanpak van meervoudige problematiek slaagt alleen wanneer betrokken partijen onderling gegevens kunnen uitwisselen.
Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens ontbreekt hiervoor op dit moment een deugdelijke wettelijke grondslag. Dit leidt tot handelingsverlegenheid ten aanzien van gegevensdeling en -verwerking waardoor de inwoners met meervoudige problematiek niet adequaat geholpen kunnen worden. Het wetsvoorstel Aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) beoogt hierin te voorzien.
Om duidelijkheid te bieden over de partijen die betrokken kunnen worden bij het onderzoek naar de problematiek van de cliënt, wordt tevens een voorstel opgesteld voor een algemene maatregel van bestuur (AMvB) met een overzicht van die partijen en hun wettelijke taken in het kader van de aanpak van meervoudige problematiek.
Daarnaast wordt met dit wetsvoorstel omwille van de duidelijkheid voorgesteld om het begrip oggz weer op te nemen in de Wmo 2015 en verankert het wetsvoorstel de taak en grondslagen voor gegevensverwerking voor gemeenten om zorg te dragen voor een meldpunt voor inwoners en professionals die zich zorgen maken over iemand in hun omgeving.
Het ministerie van BZK vervult een coördinerende rol binnen het sociaal domein en coördineert het brede project ‘UPP’ (uitwisseling persoonsgegevens en privacy) in welk verband aan het wetsvoorstel wordt gewerkt in nauwe samenwerking met de ministeries van VWS, SZW, JenV en OCW.
Deze departementen treffen, in nauwe afstemming met VNG, individuele gemeenten en koepelorganisaties van aanbieders en cliënten voorbereidingen voor communicatie over en implementatie van het wetsvoorstel, en voor monitoring en evaluatie.
Het onderdeel OGGZ en meldpunt valt onder verantwoordelijkheid van VWS.
Zie ook:
- Meldpunten niet-acuut: handvatten voor de inrichting van een zorgvuldige en rechtmatige gegevensverwerking (GGD GHOR Nederland, pdf,1 MB)
Samenhang met andere beleidsontwikkelingen
Op 15 januari 2021 heeft het kabinet in een brief aan de Tweede Kamer gereageerd op het rapport ‘Ongekend Onrecht’ van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (verder: POK). In deze brief kondigt het kabinet onder andere maatregelen aan om de dienstverlening bij de overheid te versterken. Gemeenten krijgen hiervoor voor de komende 6 jaar € 150 miljoen per jaar extra. Momenteel worden tussen de VNG, het ministerie van BZK en het ministerie afspraken gemaakt over de inzet van deze middelen.
De VNG heeft een bestedingsplan gemaakt met acht actielijnen. Twee actielijnen hebben een relatie met de invoering van de Wams. Actielijn 4 Versterking ondersteuning wijkteams heeft tot doel de toegang van cliënten tot de gemeentelijke dienstverlening en ondersteuning stap voor stap structureel te verbeteren. Actielijn 6 Impuls integraal werken heeft tot doel de basis voor integrale dienstverlening op orde te brengen, in combinatie met de ontwikkeling van effectieve dienstverleningsconcepten en professionalisering. Integraal werken is een voorwaarde voor goede dienstverlening en een voorwaarde om de WAMS goed te laten landen in de gemeentelijke uitvoeringspraktijk.
De actielijnen zijn benoemd en beschreven en worden in de komende periode verder uitgewerkt.
Heeft u vragen neem dan contact op Linda Hazenkamp via Linda.Hazenkamp@vng.nl
Het wetsvoorstel Aanpak meervoudige problematiek in het sociaal domein (Wams) verankert wettelijk de coördinerende taak van het college van B en W en de daarvoor benodigde domeinoverstijgende verzameling, verwerking en deling van noodzakelijke persoonsgegevens. De VNG ziet kansen in het wetsontwerp, we hebben nog wel een aantal aandachtspunten die we toelichten in onze reactie op het concept-wetsvoorstel:
- Er is ruimte nodig voor eigen een gemeentelijke invulling.
- Gemeenten hebben behoefte aan meer toelichting over de status en inhoud van het z.g. werkplan.
- Het wetsvoorstel geeft wel een duiding van wat meervoudige problematiek kan zijn maar werkt dit niet uit.
- Meldfuncties moeten zoveel mogelijk met elkaar verbonden moeten zijn.
- Als er in een gezin van een cliënt sprake is van meervoudige problematiek maar die cliënt weigert medewerking, is die constatering dan voldoende om toch een werkplan op te stellen waaruit voorzieningen voor de andere gezinsleden volgen? Dat wordt niet duidelijk ;
- Er is een een uitvoeringstoets nodig naar de consequenties van het wetsvoorstel de uitvoeringspraktijk bij gemeenten. Als blijkt dat gemeenten niet zonder extra kosten en inspanning aan de opdrachten in de wet kan voldoen, dan is artikel 2 van de Financiële verhoudingswet van toepassing en moeten gemeenten hiervoor extra middelen krijgen.
- Het wetsvoorstel noemt weliswaar de Wet politiegegevens (Wpg), de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (Wgs), het wetsvoorstel bevordering samenwerking en rechtmatige zorg, en het wetsvoorstel persoonsgerichte aanpak en meldingen over radicalisering en terroristische activiteiten, maar het wordt niet duidelijk hoe deze wetten/wetsvoorstellen zich verhouden tot de Wams.
Communicatie en knelpunten
Communicatie over deze wet richting inwoners is van belang, we vragen het rijk om gemeenten hier tijdig over te berichten. Bovendien zijn er domeinen/beleidsonderwerpen die buiten het wetsvoorstel zijn gehouden waar gemeenten wel knelpunten ervaren en meer handvatten willen. Zie voor meer informatie hierover onze reactie.
Meer informatie
- VNG-reactie op het concept-wetsvoorstel Wams (pdf)
- Overheid.nl: Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein
Consultatiegegevens, doelgroepen, verwachte effecten, downloads.
Het ministerie van BZK liet, in samenwerking met de VNG en meewerkende departementen, in 2021/2022 een onderzoek uitvoeren naar de Wams in de praktijk en een mogelijke opzet voor toekomstige de evaluatie en monitoring van de Wams. De resultaten van dit onderzoek maken geen onderdeel uit van de consultatie onder veldpartijen maar is een aanvulling daarop.
Het doel van het onderzoek was nader inzicht krijgen in de verwachte uitwerking van de Wams en te zien in hoeverre er herkenning is bij hulpverleners in de verschillende domeinen en of de Wams aansluit bij de huidige praktijk en systemen. Daaruit zijn kansen en aandachtspunten gedestilleerd, vanuit elk van de betrokken domeinen.
De resultaten zijn ondersteunend aan de implementatie van de Wams, waarvoor een programma wordt ingericht om gemeenten en hulpverlenende organisaties de juiste handvatten te kunnen geven. Tot slot zijn de bevindingen vertaald naar een advies rond de evaluatie (en monitoring) van de Wams.
Het ministerie van BZK liet, in samenwerking met de VNG en meewerkende departementen, in 2021/2022 een onderzoek uitvoeren naar de behoeften en mogelijkheden tot het oprichten van een mogelijk Expertiseplatform gegevensdeling sociaal domein. De conclusie is dat deze behoefte bij professionals vanuit het veld leeft.
In navolging van de conclusies wordt gebouwd aan het Kennis- en expertisenetwerk privacy en gegevensdeling: gegevensverwerking bij samenwerking. Kennis over de Wams krijgt hier een prominente plek.
Eindrapport expertiseplatform gegevensuitwisseling bij meervoudige problematiek (pdf, 2,8 MB)
Het ministerie van BZK liet, in samenwerking met de VNG en meewerkende departementen, in 2021/2022 een onderzoek uitvoeren door adviesbureau Coform naar de behoeften en mogelijkheden tot het doorontwikkelen van de JeugdApp naar een bredere PrivacyApp sociaal domein. Het doel van de app is om 'regels en (on)mogelijkheden op het gebied van privacy en gegevensuitwisseling binnen het gehele sociaal domein helder via een app communiceren'.
Het rapport van het onderzoek laat belangstelling vanuit het veld zien. Bovendien wordt de huidige JeugdApp gewaardeerd, de app is echter verouderd. Coform adviseert om een nieuwe bredere app te ontwikkelen (sociaal domein) en de JeugdApp hierin op te nemen. Momenteel kijkt BZK samen met de VNG naar vervolgstappen.