Het is inmiddels al anderhalf jaar geleden, maar nog altijd kan Gebke van Gaal zich verbazen over de huiswerkopdracht van de basisschool waarmee haar tweeling uit groep 6 van de basisschool thuiskwam. Ze maakte een foto van de illustratie in het werkboek en plaatste die op (toen nog) Twitter. Volgens het plaatje (zie hieronder) is een burgemeester ‘iemand die een stad of dorp bestuurt’, die daarbij wordt ‘geholpen’ door een wethouder. ‘Zondagochtend huiswerkuurtje, en dat brengt in dit huis toch wel wat verbazing met zich mee’, schreef ze in haar tweet.
Van Gaal, nu: ‘Pardon?, dacht ik. Wethouders zijn de hulpjes van de burgemeester? En dan dat plaatje, de wethouder is een man met een baard, de burgemeester een kalende man. De kinderen, toen 10 jaar, vonden het ook wel hilarisch. Zowel ik als hun vader is politiek actief, dus ze wisten wel hoe een lokaal bestuur écht werkt.’
Van Gaal was toen net begonnen als gedeputeerde in de provincie Flevoland, nadat ze vier jaar voor GroenLinks in de gemeenteraad van Leiden had gezeten. ‘Na die tweet maakten we in het college vaak de grap met de commissaris: wij zijn toch jouw hulpje?’

Geen goed teken
Toen Van Gaal, inmiddels wethouder in Leiderdorp, zag dat verschillende mensen haar tweet opmerkten en reageerden, liet ze het verder rusten. Maar helemaal lekker zit het haar niet. Nog los van de manier waarop aan scholieren de werking van de lokale democratie en de gemeente wordt uitgelegd, vallen haar ook andere zaken op in het onderwijsmateriaal. In een vooraf half ingevulde tabel moeten kinderen invullen in wat voor soort wijk of woning ‘Jean’ en ‘Mahmud’ wonen. ‘Heel stigmatiserend en verontrustend. Als dit is wat het basisonderwijs doorgeeft aan onze kinderen, vind ik dat geen goed teken. De klas waarin mijn kinderen zitten mocht deze opdracht overslaan, maar daar werd verder geen context bij gegeven of een gesprek over gevoerd.’
De school kan er niets aan doen, beseft ze. ‘Ze moeten het doen met het materiaal dat er is. Uiteindelijk moet het beeld van een gemeentebestuur of van democratie op een andere manier in de schoolboeken landen, dat zou het doel moeten zijn.’
De Wethoudersvereniging doet haar best om meer bekendheid te geven aan het ambt. Er zijn al gesprekken gevoerd met de sectorverenigingen van het basis- en voortgezet onderwijs, de PO-Raad en de VO-raad. Die hebben volgens directeur Jeroen van Gool van de vereniging een aantal sporen aangegeven om op in te zetten, die moeten in de loop van dit jaar verder worden ingevuld. In het pas verschenen boek De wethouder haalt Van Gool de tweet ook aan en concludeert dat het onderwijs voor verbetering vatbaar is. Een gebrek aan aandacht voor het vak maatschappijleer op basis- en middelbare scholen lijkt volgens hem een belangrijke factor te zijn voor de verminderde kennis van het openbaar bestuur.

Veel onbekendheid
De Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx, tot eind vorig jaar voorzitter van de Wethoudersvereniging, riep al eens journalisten en andere geïnteresseerden op om een dagje met een wethouder mee te lopen. Er is veel onbekendheid, zei ze in VNG Magazine: ‘Wethouders komen haast alleen in de media als er een lintje door te knippen is of als er gedoe is in de raad. Ik probeer juist ook te laten zien hoe inhoudelijk en interessant het werk is.’
Van Gaal herkent dat. ‘Wat een burgemeester is, dat weten veel jongeren nog wel een beetje. Dat is de vrouw of man met een keten om. Maar verder is er gewoon heel weinig kennis van wat een burgemeester of wethouder nou eigenlijk doet, dat blijkt ook uit onderzoek dat hier in Leiderdorp op initiatief van een aantal jongeren uit de gemeenteraad is gedaan.’
Eind mei neemt Van Gaal, in het college van Leiderdorp verantwoordelijk voor jongeren en participatie, het onderzoeksrapport in ontvangst. Een paar algemene conclusies heeft ze al mogen inzien en de kennis onder jongeren van politiek en democratie blijkt ‘ontzettend minimaal’. ‘Dat is niet verrassend, helaas, maar wel erg confronterend.’

Daar gaat het volgens mij om: hoe maak je openbaar bestuur leuk?
 

Als gedeputeerde in Flevoland ontving ze klassen van middelbare scholen die in de grote statenzaal van het provinciehuis eigen onderzoeken mochten presenteren. ‘Dan gingen we daarover in gesprek, en we lunchten samen. Zo’n dag blijft je gewoon altijd bij. Daar gaat het volgens mij om: hoe maak je openbaar bestuur leuk? Een wethouder die een praatje komt houden over waar hij of zij mee bezig is, blijft minder goed hangen dan wanneer je op een leuke, speelse, aantrekkelijke manier kennismaakt met bijvoorbeeld een gemeentehuis. Een kind dat op de voorzittersstoel mag zitten en een discussie mag afhameren, zal dat nooit vergeten.’

Afkalvende kwaliteit
Net als veel anderen maakt ook Van Gaal zich zorgen over de afkalvende kwaliteit van het Nederlandse onderwijs. ‘Terwijl er zoveel kansen liggen. Het onderwijs is de basis van de samenleving, voor je culturele vorming, voor je weerbaarheid, voor burgerschapsvorming. Onderwijs is meer dan woordjes leren en sommetjes maken. De kinderen die daar nu zitten moeten het straks in de wereld gaan maken, zij vormen een schat voor onze toekomst. Laat het dan niet bij de constatering dat de kwaliteit van het onderwijs achteruitgaat, maar ga aan de slag, zorg dat het wordt opgelost.’
Uitgeverij Noordhoff laat desgevraagd weten dat de onderwijsmethode met het gewraakte voorbeeld, Geobas, al een poosje niet meer wordt verkocht. Ze dateert uit 2007, maar wordt op scholen nog wel gebruikt. De opvolger, Wijzer!, staat op het punt te worden vervangen door alweer een nieuwe methode, Plein Junior. Daar zijn de wethouders als hulpjes van de burgemeester uit verdwenen.