Vorig jaar schreef ik op deze plek al over het lekker confronterende acroniem POSIWID van Stafford Beer: the purpose of a system is what it does. Zijn de uitkomsten van onze systemen voor pak ’m beet passend onderwijs, volkshuisvesting, natuurherstel of psychische zorg onder de maat? Zien we alom structurele uitkomsten als dakloze arbeidsmigranten, jeugdzorg en huizenprijsexplosies en opgepot passend-onderwijsgeld? Dan is dat de bedoeling van dat systeem. Het is namelijk versluierende nonsens om te beweren dat de bedoeling van een systeem is om te doen wat het aantoonbaar aldoor niet doet.
Vind je deze uitkomsten ongewenst? Dan moet je constateren dat we de werking van die systemen niet goed begrijpen. En dat het ons onvoldoende lukt om uitkomsten uit de werkelijkheid te benutten als sturingsinformatie voor overheidsgedrag. Het systeem krijgt deze informatie blijkbaar niet op zo’n manier binnen dat het leidt tot besluiten die betere uitkomsten veroorzaken. We zien dan boemerangbeleid in de jeugdzorg. Doorlopend schaden van de gezondheid van omwonenden en natuur door Schiphol, Tata en Chemours. Toename van dakloosheid en laaggeletterdheid. Of dat twee derde van alle overheidswebsites nog steeds niet voldoet aan de eigen wetten voor toegankelijkheid.

Die politieke wil smeren we al jaren dicht met technocratie

Kennelijk irriteren deze uitkomsten het systeem onvoldoende. Dan sleutelen we wat aan een convenant, we gooien er nog eens een pot geld tegenaan of we dienen eens een motie of honderd in, maar de uitkomsten veranderen niet. Ook dat is dan de bedoeling. En omdat we het hier nu eenmaal hebben over de staat, moeten we helaas constateren: kennelijk is dit de politieke wil.
Die politieke wil smeren we al jaren dicht met technocratie. Met oplossingen en euro’s. We zijn daardoor het zicht kwijtgeraakt op de werking van het politieke systeem. En het politieke systeem laat zich op zijn beurt inadequaat irriteren door uitkomsten in de werkelijkheid. Dat kan anders.
De vergrotende trap van irriteren? Politiseren. Vanuit je eigen positie, waar dan ook, bijdragen aan het publieke meningsverschil over de samenleving en dat verbinden aan de onderliggende machtsverhoudingen. Want het patroon ligt er toch dik bovenop: de duvel schijt op de grote hoop en veel kapitaal betekent veel invloed. Vooral dat laatste mogen we in een democratie wel wat raarder gaan vinden. Dat vraagt om politieke normering.
Of je nu werkt in, met, aan of naast de overheid, iedereen kan politiseren. Dat doen we door het politieke systeem te confronteren met de uitkomsten van besluiten – en dat in gezamenlijkheid te doen.
Dus zie je dingen keer op keer? Politiseer!